Tenkis Davası Nedir ?
Tenkis davası, mirasçıların saklı payına tecavüz eden tasarrufların, tecavüz ettiği oranda iptal edilerek, mirasçıya iade edilmesidir.
Ölüme bağlı tasarruflar yani miras sözleşmesi, ölünceye kadar bakma sözleşmesi, mal vasiyeti, vakıf kurulması, vasiyetname tenkise tabidir. Murisin mal kaçırma kastı varsa, sağlığında yapmış olduğu bağışlamalara karşı da tenkis davası açılabilir.
Tenkis davasının şartları nelerdir?
- Ölüme bağlı tasarruf veya sağlararası bağışlamalar ile mirasbırakanın tasarruf oranı aşılmış olmalı
- Mirasçının saklı pay hakkının ihlal edilmiş olması gerekir.
Mirasbırakanın tasarruf oranını aşması her zaman saklı payları ihlal etmez. Murisin tüm mirasını, Beşiktaş spor kulübüne bağışlaması durumunda, hem tasarruf oranı aşılacak hem de geriye kalan 5 çocuğun saklı miras payları tecavüze uğramış olacaktır.
Mirasbırakanın, tüm mal varlığını Ahmet isimli tek erkek oğluna bırakıp diğer dört kız kardeşe mirastan pay vermemesi durumunda, muris yine tasarruf oranını aşacak ancak Ahmet açısından saklı miras payı hakkı ihlal edilmiş olmayacak, aksine Ahmet tüm mirası edinip zenginleşmiş bulunacaktır. Bu ihtimalde, diğer 4 kız kardeş saklı miras haklarının tecavüze uğradığını, murisin tasarruf oranını aştığını iddia ederek tenkis davası açabilecektir. Tüm mirası Ahmet’e vasiyet eden mirasbırakan, 4 kızına saklı miras paylarına karşılık İstanbul’dan deniz manzaralı birer daireyi tapuda devretmiş ve böylece ileride sahip olacakları miras paylarını şimdiden vermiş ise bu durumda kız kardeşler saklı miras paylarına denk mal varlığını edinmiş olduğundan tenkis davası açamayacaklardır.
Mal vasiyeti ve reddi miras
Muris, mal vasiyeti yolu ile saklı paylı mirasçısına mal bağışı yapabilir. Bu durumda kişi hem mirasçı hem musaleh olur. Mirasçı reddi miras yaparak miras payına düşecek mirası reddedebilirken aynı zamanda vasiyet edilen malı kabul edebilir. Buna karşılık, mirasçı, mal vasiyetini reddederek, saklı payını elde etmek için tenkis davası açamaz. (Prof.Dr.Zahit İmre, Prof.Dr.Hasan Erman, Miras Hukuku 10.Baskı İstanbul 2014, s.263)
Kimler tenkis davası açamaz?
Mirastan feragat sözleşmesi ile hakkından vazgeçen, mirastan ıskat edilen veya mirastan yoksun bulunan mirasçı tenkis davası açamaz.
Mirastan yoksunluk sebepler Türk Medeni Kanunu 578. maddesinde düzenlenmiştir
TMK 578,
1.Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler,
2.Miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler,
3.Miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler,
4.Miras bırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar
Mirastan ıskat(çıkarma)sebepleri ise TMK 510. maddesinde düzenlenmiştir.
TMK 510
Mirasçılıktan çıkarma
I. Sebepleri
Aşağıdaki durumlarda mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:
1. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
2. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.
Alacaklıların dava hakkı var mıdır?
Saklı paylı mirasçının borç batağında olması sebebiyle bilerek tenkis davası açmadığı, mirastan pay almadığı görülmektedir. Kasıtlı olarak mal edinilmediğinin tespiti halinde, alacaklılar da tenkis davası açabilecektir.
Alacaklıların tenkis davası açabilmesi için
- Ödemeden aciz belgesi veya iflas kararı
- Saklı paylı mirasçının tenkis davası açmamış olması
- Alacaklının veya iflas masasının saklı paylı mirasçıya tenkis davası açması gerektiğini ihtar etmiş olması ve yapılan ihtarın semeriz kalmış olması gerekir.
Tenkise konu malın, alacaklılar tarafından dava açılıp kaybedilmesinin önlenmesi için malın üçüncü kişiye kötü niyetli, hileli devri halinde 13.01.1975 tarihli 7/1 sayılı içtihadı birleşme kararı sayesinde üçüncü kişilere de dava yöneltilebilir.
İçtihatları Birleştirme BGK 1975/7 E, 1975/1 K.
Özet
‘Mirasbırakanın saklı pay kurallarını gidermek için yaptığı temliki tasarruftan sonra, bundan yararlanan kişinin miras bırakanın bilgi ve talimatı dışında sırf saklı pay sahibi mirasçıları bu haklarından yoksun kılmak amacıyla durumu bilen üçüncü kişilere taşınmazları temlik etmesi halinde kötüniyetli bu kişilere karşı saklı pay sahibi mirasçılarca indirim (tenkis) davası açılabilir.’ https://www.kararara.com/yargitay/ibk/k4865.htm
Görevli ve yetkili mahkeme
Tenkis davasında görevli ve yetkili mahkeme ölenin son ikametgahı asliye hukuk mahkemesidir.
Tenkis davası ne zaman açılır?
Tenkis davası mirasbırakan hayattayken açılamaz. Mirasbırakan hayattayken miras hakkı ve saklı pay hakkı henüz doğmamıştır.
Davanın açılması için hak düşürücü süreler öngörülmüştür.
Mirasçının saklı payının ihlal edildiğini öğrendiği günden itibaren 1 yıllık hak düşürücü süre mevcuttur. 1 yıl içinde dava açılmazsa hak kaybedilir. Bu süre her mirasçı açısından öğrenme tarihi farklı olacağından ayrı ayrı hesaplanır.
Mirasçı saklı payına tecavüz edildiğinden haberdar olmazsa her halde 10 yıllık hak düşürücü süre öngörülmüştür.
Vasiyetname yapılması halinde 10 yıllık süre vasiyetin açıldığı tarihten başlar. Miras sözleşmesi veya ölüme bağlı tasarruf olmayan sağlararası bağışlamalarda 10 yıllık süre murisin ölümünden başlar.
İptal ve tenkis davasının birleştirilmesi/beraber açılması mümkün müdür?
Yargıtay’ın 22.05.1987, 987/5 sayılı içtihadı birleştirme kararı ile tenkis davası ile birlikte kademeli olarak veya tenkis davası açıldıktan sonra ayrı bir dilekçe ile TBK19 muvazaa nedeniyle iptal-tescil davası açılabilecektir.
Tenkis davasından vazgeçmek mümkün müdür?
Tenkis davasından vazgeçmek mümkündür. Saklı paylar mirasbırakanın ölümü ile doğacağından feragatin mirasbırakanın ölümünden sonra yapılması gerekir.
