Terbiyesiz Herif Hakaret Midir?
Günlük hayatta öfkeyle sarf edilen bazı sözlerin, mahkemede hakaret suçu kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği sıkça merak edilir. “Terbiyesiz herif!”, “Ayıp bu yaptığınız!”, “Sen ne kadar terbiyesizsin!” gibi ifadeler, sokakta çoğu kez sıradan görülse de ceza mahkemeleri için teknik bir değerlendirme gerektirir. Peki, bu tür ifadeler gerçekten ceza gerektirir mi? Hakaret suçu hangi sözleri kapsar, hangilerini kapsamaz? İşte Yargıtay kararlarıyla netleşen hukuki çerçeve…
“Terbiyesiz” demek hakaret midir? Ne zaman suç sayılır?
“Terbiyesiz” ifadesi doğrudan hakaret sayılır mı?
Hayır. Yargıtay’ın son yıllarda verdiği emsal kararlara göre “terbiyesiz” kelimesi başlı başına hakaret sayılmıyor. Çünkü bu tür sözlerin değerlendirilmesinde şu kriterler esas alınıyor:
- Sözlerin onur, şeref ve saygınlığı rencide edici boyutta olup olmadığı,
- Somut bir fiil ya da olgu isnadı içerip içermediği,
- Toplumda genel olarak nasıl algılandığı,
- Olayın geçtiği ortam, ilişkiler, bağlam,
- Provokasyon ve karşılıklı sözlerin ağırlığı.
Yani mahkemeler bu tarz ifadeleri izole biçimde değil, olayın bağlamı içinde değerlendiriyor.
Hangi sözler hakaret sayılmadı? Emsal kararlarla analiz
1. “Sen ne kadar terbiyesizsin” demek hakaret değil!
Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/11664 sayılı kararında, bu sözlerin kaba ifade niteliğinde olduğu, fakat kişilik haklarını rencide edecek düzeyde olmadığı gerekçesiyle hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığına hükmetti.
➡ Bu nedenle sanığın mahkumiyeti bozularak beraat verilmesi gerektiği belirtildi.
2. Polis memuruna “terbiyesiz herifler” demek suç değil
Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/10939 sayılı kararında, bir vatandaşın polis memurlarına yönelik olarak “terbiyesiz herifler” ifadesini kullanmasının “nezaket dışı bir hitap” olduğunu, ancak bu sözlerin hakaret suçu oluşturacak nitelikte olmadığını vurguladı.
➡ Burada da önemli olan nokta, bu ifadelerin sövme ya da somut bir isnat içermemesi.
3. “Bu yaptığınız terbiyesizliktir, ayıptır” diyene ceza verilmez
Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/10146 kararında, sanığın “bu yaptığınız terbiyesizliktir, ayıptır” şeklindeki sözleri yine nezaket dışı ve rahatsız edici söz olarak nitelendirildi. Ancak bu tarz sözlerin “onur kırıcı” seviyeye ulaşmadığı gerekçesiyle hakaret suçunun oluşmadığı belirtildi.
4. “Edepsiz, terbiyesiz” demek bile hakaret sayılmadı
Bir başka olayda, taraflar arasında çıkan tartışmada “Allah senin belanı versin” sözünden sonra diğer tarafın “edepsiz, terbiyesiz” cevabını verdiği dosyada, Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2017/4861 sayılı kararıyla yine hakaret suçu oluşmadığına hükmetti.
➡ Yani karşılıklı söz atışmasında söylenen bu tür sözlerin suç sayılabilmesi için daha ağır, somut isnat içeren ifadeler gerekir.
5. “Terbiyesiz herif, lan” demek de suç değil
Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/20045 E., 2024/396 K. sayılı kararında, “Terbiyesiz herif lan” sözünün de bağlam içinde değerlendirildiğinde hakaret suçunun oluşmadığı ifade edilmiştir.
➡ Özellikle karşı tarafın hakaretine cevap olarak söylenen sözlerde tolerans sınırı geniş tutulmaktadır.
Yargıtay bu tür ifadeleri neden hakaret saymıyor?
Çünkü Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesi uyarınca bir sözün hakaret sayılabilmesi için sadece kaba veya sert olması yetmez. Söz konusu ifadenin:
- Onur kırıcı boyutta olması,
- Aşağılama kastı taşıması,
- Somut bir eylem ya da olgu isnat etmesi,
- Toplumda genel olarak ağır hakaret olarak değerlendirilmesi gerekir.
“Terbiyesiz”, “edepsiz”, “ayıp bu yaptığınız” gibi ifadeler; kaba, nezaketsiz ya da rahatsız edici olabilir. Ancak çoğunlukla kişinin şeref ve saygınlığını alenen hedef almayan, soyut ve genelleyici ifadeler olduğu için suç teşkil etmez.
Ne zaman sınır aşılır? Hangi durumda hakaret sayılır?
Bu tür ifadelerin hakaret sayılabileceği istisnai durumlar da vardır:
- Aynı kişi hakkında sürekli ve sistematik şekilde bu tür ifadelerin kullanılması,
- Toplum önünde alenen ve aşağılayıcı biçimde söylenmesi,
- İfade özgürlüğü sınırlarını aşarak kişilik haklarına doğrudan saldırı niteliği taşıması durumlarında,
- Mahkeme sözlerin bağlam içinde aşağılama kastı taşıdığına kanaat getirirse, hakaret suçu oluşabilir.
Avukatlar ve vatandaşlar için yol haritası
Bu konuda açılan ceza davalarında olayın bütününe bakmak, olay günü yaşanan gerilim, söylenen sözlerin sırası ve bağlamı, önce kimin başlattığı gibi unsurlar mahkemelerin değerlendirmesinde kritik rol oynar.
Avukatlar açısından öneriler:
- Müvekkil hakarete uğradığını iddia ediyorsa sadece sözleri değil, olayın bütün gelişimini ayrıntılı anlatmalı.
- Müvekkilin söyledikleri suçlama konusuysa, bunun reaksiyonel bir tepki olup olmadığına dikkat çekilmeli.
- Yargıtay’ın bu tür sözlerde “rencide edici boyut” aradığını unutmadan, mahkemeye örnek emsal kararlarla savunma sunulmalı.
