Bedelli Askerlik Yapan İşçi Kıdem Tazminatına Hak Kazanır mı?
Askerlik Sebebiyle İstifa Edip Sonradan Bedelli Yapan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Bazı hukuki meseleler vardır ki, sadece kanun maddesiyle değil, hayatın olağan akışı ve insan onuruyla birlikte ele alınmalıdır. İşte bu yazı, böyle bir örneği ele alıyor: Muvazzaf askerlik gerekçesiyle işten ayrılan ancak daha sonra bedelli askerlik yapan bir işçinin kıdem tazminatı hakkı.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 05.11.2015 tarihli, 2014/15064 Esas, 2015/31360 Karar sayılı içtihadı bu tartışmayı hukuken netliğe kavuşturmuştur.
Muvazzaf Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılmak Ne Anlama Gelir?
1475 sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14. maddesine göre, işçi muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrıldığında, kıdem tazminatına hak kazanır. Buradaki temel şart, işçinin gerçekten askere gitme niyetini ortaya koymasıdır. Bu niyet çoğu zaman, işverene sunulan askerlik sevk belgesi ile somutlaşır.
Peki İşçi Daha Sonra Bedelli Askere Giderse Ne Olur?
İşte davanın düğümlendiği nokta burası. Davacı işçi, işten ayrılırken muvazzaf askerlik için sevk belgesini işverene sunmuştur. Ancak birkaç gün sonra bedelli askerlik başvurusunda bulunmuştur. Bedelli askerlik yapmış, yani silah altına alınmamıştır. İşveren bu durumu öğrendiğinde, “Sen fiilen askerlik yapmadın” diyerek kıdem tazminatını ödememiştir.
Yargıtay Ne Dedi? Kıdem Tazminatı Alınabilir mi?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, işçinin kıdem tazminatına hak kazandığına karar vermiştir. Gerekçe ise oldukça insani ve hakkaniyete uygundur:
“Davacının işten ayrılması sırasında askerlik sevk belgesini işverene sunmuş olması ile bu iradesini ortaya koyduğu, yani muvazzaf askerlik nedeni ile işten ayrıldığı açıktır. Ancak sonradan değişen durum nedeni ile bu haktan faydalanmak istemesi ve işverenin ise kıdem tazminatını ödememek istemesi iyi niyet ve hakkaniyet kuralları ile bağdaşmaz.”
Yargıtay’ın Karşı Oyu Ne Diyor?
Her Yargıtay kararında olduğu gibi, bu kararda da farklı düşünen üyeler olmuştur. Karşı oy sahibi hâkim, bedelli askerliğin “muvazzaf askerlik” olmadığını ve işçinin kıdem tazminatı alamayacağını savunmuştur:
“Bedelini ödeyerek askerlik yükümlülüğünden kurtulan işçi, 1475 sayılı Yasanın 14. maddesinde tanınan haktan yararlanamaz.”
Ancak çoğunluk, işçinin niyetine ve hakkaniyete vurgu yaparak karar vermiştir.
Yerel Mahkeme Ne Dedi? Davanın Arka Planı Nasıldı?
İstanbul Anadolu 12. İş Mahkemesi, işçiyi haklı bulmuştur. Mahkeme, işçinin gerçekten askere gitme niyetiyle işten ayrıldığını, ancak sağlık sorunları nedeniyle bedelli askerliğe yöneldiğini belirlemiştir. İşverenin sonradan bu durumu öğrenip ödeme yapmaması, mahkemeye göre hakkaniyete aykırıdır.
Davacı ayrıca fazla mesai ve genel tatil ücretlerini de talep etmiştir. Mahkeme bu alacakların bir kısmını kabul etmiş, hakkaniyet indirimi uygulamıştır.
İşveren Sevk Belgesine Rağmen Kıdem Tazminatı Ödemezse Ne Olur?
Eğer işçi gerçekten askerlik niyetiyle işten ayrılmış ve bu niyetini yazılı belgeyle ortaya koymuşsa, işverenin sonradan “sen bedelli yapmışsın” diyerek tazminatı ödememesi Yargıtay içtihatlarına göre haksızlıktır.
Bu tür durumlarda işçi, icra takibi veya alacak davası yoluyla hakkını arayabilir. Yukarıdaki olayda da işçi, icra takibi başlatmış ve işverenin itirazı üzerine dava açarak haklı bulunmuştur.
Uygulamada Ne Yapılmalı? Avukatlar İçin Tavsiyeler
İşçi vekilleri için:
- İşçinin niyetini belgelemesi önemlidir. Sevk belgesi mutlaka işverene sunulmalıdır.
- Bedelli başvuru tarihi ile işten ayrılma tarihi dikkatle incelenmelidir.
- Hastalık, ekonomik zorluk gibi zorlayıcı nedenler varsa, mahkemeye sunulmalıdır.
İşveren vekilleri için:
- Askerlik nedeni ile işten ayrılan işçiler için tazminat ödemeden önce süreci belgeleyin.
- İbra belgelerinde açık ve tereddüde yer bırakmayan ifadeler kullanılmalıdır.
- Bedelli askerlik gibi ihtilaflı durumlarda uzman hukuki danışmanlık alınmalıdır.
SONUÇ: İşçi Niyetini Gösterirse Tazminat Hakkı Saklıdır
Yargıtay’ın bu içtihadı, sadece mevzuat maddelerine değil, aynı zamanda hayatın olağan akışına ve insan onuruna da vurgu yapıyor. İşçi askerlik görevini yapmak niyetiyle işten ayrıldıysa ve bu durumu belgeliyorsa, sonradan bedelli yapması kıdem tazminatı hakkını ortadan kaldırmaz.
Bu karar, iş hukukunda hakkaniyet ilkesi açısından önemli bir dönüm noktasıdır.
ÖZET: Davacının işten ayrılması sırasında askerlik sevk belgesini işverene sunmuş olması ile bu
iradesini ortaya koyduğu, yani davacının muvazzaf askerlik nedeni ile işten ayrıldığı açıktır. Ancak
sonradan değişen durum nedeni ile bu haktan faydalanmak istemesi ve işverenin ise kıdem tazminatını
ödememek istemesi iyi niyet ve hakkaniyet kuralları ile bağdaşmaz. Dosya hesap bilirkişisine tevdii
edilmiş ve … tarihli rapor hüküm kurmaya yeterli ve elverişli kabul edilerek dosya içerisindeki tüm
belgeler birlikte değerlendirilerek aşağıdaki karar vermek gerektiği sonuç ve kanaatına varılarak, fazla
mesai alacağından Yargıtay ilke kararları gereği takdiren %… genel tatil alacağından takdiren %…
hakkaniyet indirimi yapılmış olup, hakkaniyet indirimi nedeni ile davalı vekili yararına vekalet ücreti
takdir edilmemiştir. Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve
özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, yerinde bulunmayan bütün temyiz
itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan hükmün onanmasına karar verilmiştir.
