Kelime Anlamı
İnhisar kelimesi, dilbilimsel kökeni itibarıyla Arapça bir terim olan “hasr” kökünden türemiştir. Bu kök, “hasretmek”, “bir yere ayırmak” ya da “bir yerde toplamak” gibi anlamlara sahiptir. Türkçeye geçiş sürecinde “inhisar” kelimesi, “belirli bir yerde veya bir kişinin elinde toplanmış olan, monopolize edilmiş” anlamını kazanmıştır.
Fikri Mülkiyet Açısından İnhisari Hak Nedir?
İnhisari hak, eser sahibinin veya yazarının eserini yayınlama, çoğaltma, dağıtma, işleme, çevirme ve uyarlama gibi faaliyetler üzerinde kontrol ve yetki sahibi olmasını sağlayan bir hak türüdür. Bu hak, eser sahibine eserinin kullanımı üzerinde geniş yetkiler verir, ancak bu yetkiler yasal çerçevelerle sınırlıdır. İnhisari haklar aşağıdaki özelliklere sahiptir:
- Yasal Sınırlamalar: İnhisari hak, kanunlarla sınırlıdır. Örneğin, kamu düzeni, genel ahlak ve milli güvenlik gibi sebeplerle bu hakların kullanımı kısıtlanabilir. Bu, eserin kullanımının toplumun genel çıkarlarına zarar vermemesi gerektiği anlamına gelir.
- Eser Türüne Göre Değişen Kapsam: İnhisari haklar, eserin türü ve niteliğine bağlı olarak değişiklik gösterir. Bilimsel ve edebi eserler genellikle daha geniş koruma altına alınırken, haber ve güncel olaylarla ilgili eserler için bu koruma daha dar kapsamlıdır.
İnhisari Hakkın kullanıma dair Sinai Mülkiyet Kanunu örneği
Sözleşmeye dayalı lisans
MADDE 125- (1) Patent başvurusu veya patent, lisans sözleşmesine konu olabilir.
(2) Lisans, inhisari lisans veya inhisari olmayan lisans şeklinde verilebilir. Sözleşmede
aksi kararlaştırılmamışsa lisans, inhisari değildir. İnhisari olmayan lisans sözleşmelerinde
lisans veren patent konusu buluşu kendi kullanabileceği gibi, üçüncü kişilere aynı buluşa
ilişkin başka lisanslar da verebilir. İnhisari lisans söz konusu olduğu zaman, lisans veren
başkasına lisans veremez ve hakkını açıkça saklı tutmadıkça, kendisi de patent konusu buluşu
kullanamaz.
(3) Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa lisans sahipleri, lisanstan doğan haklarını
üçüncü kişilere devredemez veya alt lisans veremez.
(4) Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa sözleşmeye dayalı olarak lisans alan kişi,
patentin koruma süresi boyunca patent konusu buluşun kullanılmasına ilişkin her türlü
tasarrufta bulunabilir. Lisans alan, lisans sözleşmesinde yer alan şartlara uymak zorundadır.
Aksi takdirde patent sahibi, patentten doğan haklarını lisans alana karşı ileri sürebilir
EMSAL KARAR
“Anılan yasal düzenleme uyarınca somut olaya bakıldığında, davacı marka sahibinin, kullanım hakkını inhisari lisans sözleşmesiyle dava dışı S… Metal Döküm San. ve Tic. A.Ş.’ne devrettiği TPE nezdinde tescilli markasına davalı tarafından vaki tecavüzün tespiti ve durdurulmasıyla tazminat istemli olarak davacı marka sahibi tarafından dava açıldığı anlaşılmaktadır.
Her ne kadar mahkemece davacı marka sahibinin aktif dava ehliyetinin bulunmadığı gerekçesiyle yazılı şekilde karar tesis edilmiş ise de; 556 Sayılı KHK’nın 21. maddesi uyarınca marka sahibinin, markasını değil, markasının kullanım hakkını lisans alana devrettiği, dolayısıyla marka sahibinin markadan doğan haklarına tecavüz edilmesi durumunda, inhisari lisans sahibinin, marka sahibinin 556 Sayılı KHK uyarınca açabileceği davaları kendi adına açabileceği ancak bu yöndeki davaları marka hakkı sahibinin de açabileceğinin kabulü gerekmektedir. İnhisari lisans alana kendi adına dava açma hakkının tanınması, marka üzerindeki mutlak hakkın sahibi olan davacının dava haklarını bertaraf eder nitelikte değildir. Bu itibarla, anılan hususlar gözetilerek davacının işbu davada aktif dava ehliyetinin bulunduğunun kabulüyle davanın esastan incelenmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken aksinin kabulü doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir.” T.C. Yargıtay 11.HUKUK DAİRESİ Esas:2014-15585 Karar:2015-598 Karar Tarihi:19.01.2015