Zorla DNA Testi Yapılabilir Mi? Hastaneden Kaçan Kişi Zorla Kan ve Örnek Vermeye Zorlanabilir Mi?
Soybağının reddi davası, evlilik birliği içinde doğan çocuğun koca ile olan soybağının ortadan kaldırılması amacıyla açılan bir davadır. Bu davada, kocanın baba olmadığını ispat etmesi gerekmektedir. İspat sürecinde en önemli delil DNA testidir. Ancak, Türk hukuk sisteminde hiç kimseye zorla DNA testi yaptırılamaz görüşü de ağır basmaktadır.
Zorla DNA Testi Uygulaması
Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesine göre, taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlık açısından tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler.
HMK 292 özel bir düzenleme ile emredici hüküm içerir. Buradan anladığımız ise zorla da olsa DNA testi yapılabileceği yönündedir.
Soybağı tespiti için inceleme
MADDE 292- (1) Uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun
olmak, ayrıca sağlık yönünden bir tehlike oluşturmamak şartıyla, herkes, soybağının tespiti
amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorundadır. Haklı bir sebep
olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde, hâkim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına
karar verir.
(2) Üçüncü kişi tanıklıktan çekinme hakkı bulunduğunu ileri sürerek bu yükümlülükten
kaçınamaz.
Ancak, Medeni Kanun 284 benzer bir düzenleme ile rıza kavramına yer vererek, kan ve örnek vermekten kaçınabileceğini belirtmiş.
Eğer bir taraf, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim bu durumu o kişinin aleyhine değerlendirebilir. Bu, kişinin DNA testi gibi bir incelemeye katılmayı reddetmesi durumunda, mahkemenin bu tutumu aleyhte bir delil olarak kabul edebileceği anlamına gelir. Ancak aşağıda sunulan
Yargıtay görüşlerini incelediğimizde rızadan kaçınmanın mümkün olmadığı yani zorla da olsa hastanaye sevk edilerek kamu düzeninden olan bu incelemenin yapılması gerektiği ağır basmaktadır.
Madde 284- Soybağına ilişkin davalarda, aşağıdaki kurallar saklı kalmak kaydıyla Hukuk
Usulü Muhakemeleri Kanunu uygulanır:
- Hâkim maddî olguları re’sen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder.
- Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları
yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı,
hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre
bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.
MAHKEME ADLİ TIP KURUMUNA SEVK SAĞLAYARAK RESMİ RAPOR ALMALIDIR TARAFLARIN SUNMUŞ OLDUĞU DELİLE DAYANARAK KARAR VERİLEMEZ
SOYBAĞININ REDDİ İSTEMİ – MAHKEMECE ANNE SOYBAĞI DÜZENLENECEK OLAN ÇOCUK VE BABA OLDUĞU İDDİA EDİLEN DAVALININ AYNI ANDA BİRLİKTE DNA ÖRNEĞİ VERMEK ÜZERE SEVK EDİLEREK ADLİ TIP KURUMUNDAN RAPOR ALINMASI GEREĞİ – HÜKMÜN BOZULMASI
“Dosya incelendiğinde; davacı tarafından sunulan DNA raporu ile hüküm kurulduğu anlaşılmaktadır. Soybağına ilişkin davalarda, mahkemelerin hiç bir kuşku ve duraksamaya neden olmaksızın … sicil oluşturmak zorunluluğu bulunduğu gözetilerek Mahkemece, anne, soybağı düzenlenecek olan çocuk ve baba olduğu iddia edilen davalının aynı anda birlikte DNA örneği vermek üzere sevk edilerek Adli Tıp Kurumundan rapor alınması gerekirken, davacı tarafından delil olarak dayanılan rapor ile yetinilerek eksik inceleme ile hüküm kurulması … görülmemiştir. Bu nedenle kararın bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.” T.C. Yargıtay 2.HUKUK DAİRESİ Esas:2023-1987 Karar:2023-2378 Karar Tarihi:11.05.2023
NÜFUS KAYDININ DÜZELTİLMESİ DAVASI – MEŞRUHATLI DAVETİYE ÇIKARILARAK DNA TESTİ İÇİN GEREKLİ KAN VE DOKU ÖRNEKLERİNİ VERMELERİ AKSİ TAKDİRDE ZOR KULLANILARAK BU İNCELEMENİN YAPTIRILACAĞI HUSUSU İHTAR EDİLMESİ GEREĞİ – HÜKMÜN BOZULMASI
“Kamu düzeni ile yakından ilgili olan nüfus kaydının düzeltilmesi davalarında, Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesinde belirtilen koşullar saklı kalmak kaydıyla, Hukuk Muhakemeleri Kanunu uygulanır. Anılan madde uyarınca, hakim maddi olguları re’sen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu 292. maddesi uyarınca dava dilekçesindeki talep çerçevesinde mahkemece tarafların iddia ve savunmaları da dikkate alınarak iddia ile ilgili olarak DNA testi yaptırmak üzere davacı …., davalı …. ve nüfus kaydının düzeltilmesi istenen ….’e meşruhatlı davetiye çıkarılarak DNA testi için gerekli kan ve doku örneklerini vermeleri, aksi takdirde zor kullanılarak bu incelemenin yaptırılacağı hususu ihtar edilmeli, buna rağmen taraflar gelmez veya gelir de kan ve doku örneklerini vermez ise bu incelemelerin zor kullanılarak yapılmasına karar verildikten sonra DNA testi yaptırılıp, alınacak rapor doğrultusunda bir karar verilmesi gerekirken, yukarıda gösterilen yasal düzenlemelere aykırı şekilde eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.” T.C. Yargıtay 2.HUKUK DAİRESİ Esas:2021-10889 Karar:2022-1737 Karar Tarihi:24.02.2022
BABALIĞIN TESPİTİ DAVASI – SOMUT OLAYDAKİ İDDİA İLE İLGİLİ OLARAK DNA TESTİ YAPTIRILIP ALINACAK RAPOR DOĞRULTUSUNDA BİR KARAR VERİLMESİ – HÜKMÜN BOZULMASI
“Dosyanın incelenmesinden davalıya Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesi uyarınca ihtarlı davetiye çıkarıldığı, davalının DNA incelemesi için icabet etmemesi üzerine davanın kabul edildiği anlaşılmaktadır. Buna göre, Mahkemece Yargıtay (Kapatılan) 18. Hukuk Dairesi’nin bozma ilamına uyulmuş ancak bozma ilamının gerekleri yerine getirilmemiş, davalının küçük Efe’nin babası olup olmadığı hususu kesin olarak aydınlatılamamıştır. Mahkemece yapılacak iş, HMK’nin 292/1. maddesi hükmü uyarınca davalı … temin edilip, somut olaydaki iddia ile ilgili olarak DNA testi yaptırılıp alınacak rapor doğrultusunda bir karar verilmesidir. Yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK’un 428. maddesi gereğince BOZULMASINA, karar verilmiştir.” T.C. Yargıtay 8.HUKUK DAİRESİ Esas:2018-12446 Karar:2019-6342 Karar Tarihi:24.06.2019
Soybağının Reddi Davasında İspat Yöntemleri
Soybağının reddi davasında kocanın baba olmadığını ispatlamak için farklı deliller sunulabilir. Bu deliller, hukuki süreçte en güçlü argümanları oluşturur. İşte başlıca ispat vasıtaları:
📌 1. DNA Testi ve Genetik Analiz 🧬
✅ En güçlü ve kesin delildir.
✅ Çocuğun biyolojik babasının kim olduğunu %99,99 doğruluk oranıyla belirler.
✅ Adli Tıp Kurumu veya özel laboratuvarlarda gerçekleştirilebilir.
✅ DNA testi talebini mahkeme uygun görürse, taraflar bu teste katılmak zorunda kalabilir. Testten kaçınan taraf aleyhine yorumlanır.
📌 2. Çocuğun Ana Rahmine Düşme Tarihi 🗓️
✅ Gebelik süresi (ortalama 280 gün) dikkate alınarak hesaplanır.
✅ Anne, çocuğa gebe kaldığı dönemde koca ile fiilen birlikte değilse, bu önemli bir delil olabilir.
✅ Annenin yurt dışında olması, uzun süre ayrı kalınması gibi durumlar mahkemede incelenir.
📌 3. Tanık Beyanları 🗣️
✅ Görgü tanıkları, annenin hamilelik dönemindeki yaşam tarzı ve ilişkileri hakkında bilgi verebilir.
✅ Kocanın baba olma ihtimalinin düşük olduğunu gösteren tanıklıklar delil olarak sunulabilir.
✅ Tanık beyanları, diğer bilimsel delillerle desteklenmelidir.
📌 4. Tıbbi Kayıtlar 🏥
✅ Annenin hamilelik sürecine dair hastane kayıtları ve doğum belgeleri incelenir.
✅ Gebeliğin hangi tarihte başladığı, annenin hamile kaldığı süreçte hangi sağlık kontrollerinden geçtiği araştırılır.
✅ Eğer annenin tıbbi kayıtlarında başka bir erkekten alınan spermlerle tüp bebek tedavisi yapıldığına dair deliller varsa, bu da soybağının reddi için önemli bir kanıt olabilir.
📌 5. Kocanın Kısırlık Durumu (Sterilite Testleri) 🚫👶
✅ Koca kısırsa, çocuğun ondan olma ihtimali ortadan kalkar.
✅ Kısırlık tıbbi testlerle belgelendirilirse, mahkeme için güçlü bir delil oluşturur.
✅ Üroloji uzmanlarından alınan sperm tahlili sonuçları bu süreçte kullanılır.
