Askeri Disiplinde Ölçüsüz Cezalar Ve İptalleri

Türk Silahlı Kuvvetleri’nde Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru Yolları ve Hukuki Süreçler

Askerlik, disiplin demektir. Ancak, yüzlerce insanın bir arada yaşadığı, yorucu eğitimlerden geçtiği, stres altında görev yaptığı bir ortamda gerginlikler, tartışmalar ve hatalar kaçınılmazdır. Uykusuzluk, baskı, özlem, yorgunluk… Bunlar birleştiğinde en sakin insan bile bir anlık öfkeye kapılabilir, istemeden kuralları ihlal edebilir.

Bazen bir emir yanlış anlaşılır, bazen askerler arasında ufak bir tartışma büyür. Kimisi istemeden disiplinsizlik yapar, kimisi farkında olmadan hatalı bir davranış sergiler. Ancak her olayın bir karşılığı vardır. Türk Silahlı Kuvvetleri’nde düzenin sağlanması, disiplinsizliğin önüne geçilmesi için disiplin cezaları uygulanır.

Peki, bu cezalar hangi durumlarda verilir? Bir asker disiplin cezası aldığında ne yapmalıdır? Hangi cezalar yargıya taşınabilir? İşte askeri disiplin cezalarıyla ilgili tüm sorular ve yanıtları…

Askeri Disiplin Cezaları Nelerdir? Askeri Disiplin Cezası İptal Davası Nasıl Açılır?

Bir orduyu güçlü kılan yalnızca silahları ve eğitimi değil, aynı zamanda disiplini ve düzenidir. Kurallar olmazsa, otorite sarsılır; otorite sarsılırsa, kaos başlar. Ancak, disiplin sağlamak yalnızca ağır yaptırımlarla değil, kademeli bir sistemle işler.

Tıpkı bir öğretmenin önce uyardığı, sonra ceza verdiği gibi, askeri disiplinde de cezalar bir sürecin parçasıdır. Önce uyarı gelir, sonra yaptırım, en sonunda ise TSK’dan ayırma gibi ağır kararlar gündeme gelebilir. Amaç, cezalandırmak değil, düzeni korumaktır.

6413 sayılı TSK Disiplin Kanunu (2013), disiplin cezalarını açıkça düzenler ve fiillerle cezalar arasında hukuki belirlilik sağlar. Cezalar şunlardır:

• Uyarma: Personelin görev ve davranışlarında dikkatli olması gerektiğinin yazılı bildirimi. En hafif cezadır.
• Kınama: Görev veya davranış kusurlarının yazılı uyarısıdır. Örneğin, astına nezaketsizlik veya meslek etiğine aykırı davranış bu kapsamdadır.
• Hizmete Kısmi Süreli Devam: Mesai dışı kışlada kalma veya ek görev yapma cezasıdır. Eski “oda hapsi” yerine barış zamanında getirilmiştir.
• Aylıktan Kesme: Maaşın belirli bir oranda kesilmesidir.
• Hizmet Yerini Terk Etmeme: personelin mesai bitiminden sonra görev yaptığı yerden ayrılmayıp resmî daire, kışla, eğitim alanları ile sair yerlerdeki hizmetine devam etmesidir.
• Oda Hapsi: Disiplin cezaevine kapatma cezasıdır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları doğrultusunda barış zamanında kaldırılmış, yalnızca savaş halinde uygulanabilir.
• TSK’dan Ayırma: En ağır cezadır. Gizli bilgi ifşası, ideolojik faaliyetler veya disiplin puanı birikimi gibi ciddi durumlar bu cezayı gerektirir. Disiplin puanı sistemi, cezaların birikimini izler; belirli bir eşik aşıldığında ayrılma gündeme gelir.

Kanun, hangi fiilin hangi cezayı gerektirdiğini ek çizelgelerde detaylandırır. Bu, hukuki öngörülebilirlik açısından önemlidir. Örneğin, “disiplinsizliği alışkanlık haline getirmek” gibi genel bir ifade, puan birikimiyle somutlaştırılmıştır.

Ölçülülük İlkesi ve Önemi TSK disiplin cezası iptal davası nasıl açılır?

Disiplin sağlamak şarttır, ancak cezaların adil ve orantılı olması da bir o kadar önemlidir. Haksız ve aşırı cezalar, disiplin sağlamaktan çok, personelin motivasyonunu kırar ve kurum içinde huzursuzluğa yol açar. İşte tam bu noktada ölçülülük ilkesi devreye girer.

Her ceza, işlenen fiille orantılı olmalıdır. Amaç, düzeni sağlamak ve personeli eğitmekken, keyfi veya aşırı ağır cezalar disiplinin değil, baskının aracı haline gelir. Anayasa’da doğrudan tanımlanmamış olsa da, temel hakların sınırlanmasına dair 13. madde ve olağanüstü hallerle ilgili 15. madde ölçülülük ilkesinin dayanaklarını oluşturur.

Yargı kararları da bu ilkeyi destekler. Danıştay 8. Dairesi’nin bir kararında, “Disiplin cezası yerinde olsa da, daha hafif bir ceza hakkaniyet gereğidir” denilerek idarenin takdir yetkisine sınır getirilmiştir. Cezaların caydırıcı olması gerekir, ancak aşırıya kaçmamalıdır. Ölçülülük denetimi, sadece cezanın ağırlığını değil, cezanın gerçekten disiplin sağlamaya hizmet edip etmediğini de değerlendirir.

Eğer verilen ceza orantısız, keyfi veya hukuka aykırı ise, iptal davası açılarak yargısal denetim sağlanabilir.

Hukuki Denetim ve Anayasal Çerçeve Askeri disiplin cezalarına itiraz nasıl yapılır Hukuki Temeli Nedir?

Askeri disiplin cezalarının hukuki denetimi, anayasal ilkelerle şekillenir: TSK disiplin cezalarında Anayasa Mahkemesi kararları

• Kanunilik: Anayasa m.38 uyarınca, “kanunsuz ceza olmaz”. 6413 sayılı Kanun, disiplin suçlarını ve cezalarını açıkça tanımlar.
• Savunma Hakkı: Anayasa m.129/2, savunma hakkı tanınmadan ceza verilemeyeceğini belirtir. 6413 sayılı Kanun da personele yazılı savunma fırsatı zorunluluğu getirir. Danıştay, savunma alınmadan verilen cezaları usulden iptal eder.
• Yargı Yolu: Anayasa m.129/3, disiplin cezalarının yargı denetimine açık olmasını güvence altına alır. Eskiden uyarma ve kınama cezaları denetime kapalıyken, Anayasa Mahkemesi’nin 2022 kararlarıyla bu istisna kaldırılmıştır. Gerekçe, cezaların birikerek ihraca yol açabilmesi ve yargı denetiminin etkisizleşmesidir. Artık tüm cezalar idari yargıya taşınabilir.
• Anayasa Mahkemesi, 1 Haziran 2022 tarihli ve E.2022/10, K.2022/72 sayılı kararıyla, Türk Silahlı Kuvvetleri personeline verilen “uyarma” ve “hizmete kısmi süreli devam” disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olmasını Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir. normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr
• Ayrıca, 30 Kasım 2022 tarihli ve E.2022/122, K.2022/151 sayılı kararıyla, “kınama” cezasına karşı yargı yolunun kapalı olmasını da Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir. normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr

İtiraz ve İptal Süreçleri Disiplin cezasına karşı idari itiraz ve yargı yolu

Askeri Disiplin Cezalarına İdari İtiraz Süreci

1️⃣ Disiplin Amirleri Tarafından Verilen Cezalara İtiraz

• İtiraz Süresi: Cezanın tebliğinden itibaren iki iş günü içinde yapılmalıdır.
• İtiraz Mercii: İlgili personel, bir üst disiplin amirine yazılı olarak itirazda bulunmalıdır.
• İnceleme Süresi: Üst disiplin amiri, itirazı üç iş günü içinde karara bağlar. Gerekirse, inceleme süresi bir katına kadar uzatılabilir.
• İtiraz Sonucu:
  • İtiraz haklı görülürse, ceza kaldırılabilir veya hafifletilebilir.
  • Haklı bulunmazsa, ceza onaylanarak kesinleşir ve ilgili personele tebliğ edilir.

📌 Not: İtiraz süresi içinde başvurulmazsa, ceza kesinleşir ve idari olarak değiştirilemez.

2️⃣ Disiplin Kurulları Tarafından Verilen Cezalara İtiraz

• İtiraz Süresi: Cezanın tebliğinden itibaren beş iş günü içinde yapılmalıdır.
• İtiraz Mercii:
  • İtirazlar, ilgili üst komutanlığın disiplin kuruluna iletilmek üzere sunulur.
  • Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanlıkları’nda verilen cezalar için son itiraz mercii Milli Savunma Bakanlığı Disiplin Kurulu’dur.
• İnceleme Süreci:
  • Disiplin kurulu dosyayı beş iş günü içinde inceler.
  • İlgili kurul, dosyayı on iş günü içinde görüşerek kararını verir.
  • Gerekli görülmesi hâlinde ek tahkikat talep edilebilir, bu durumda inceleme süresi uzayabilir.
• İtiraz Sonucu:
  • Disiplin kurulu cezayı tamamen kaldırabilir, hafifletebilir veya aynen onaylayabilir.
  • Verilen karar kesindir ve tekrar itiraz edilemez.

3️⃣ Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezalarına İtiraz

• İtiraz Süresi: Cezanın tebliğinden itibaren beş iş günü içinde yapılmalıdır.
• İtiraz Mercii: Yüksek Disiplin Kurulu’na sunulur.
• İnceleme Süreci:
  • Yüksek Disiplin Kurulu, dosyanın içeriğini inceler ve cezaların usulüne uygun olup olmadığını değerlendirir.
  • Ceza objektif kriterlere uygun değilse, kaldırılabilir veya personelin görev yeri değiştirilebilir.
  • Deneme süresi belirlenebilir ve personelin durumu bir yıl sonra yeniden incelenebilir.

📌 Not: Seferberlik ve savaş dönemlerinde, yüksek disiplin kurulu tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezasına itiraz edilemez.

TSK Disiplin Cezaları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Genel Bilgiler

TSK Disiplin Cezaları ve Hukuki Süreçler

1. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) Disiplin Cezaları Nelerdir?

TSK personeline uygulanan disiplin cezaları 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Bu cezalar şunlardır:

• Uyarma: Personelin görev ve davranışlarında dikkatli olması gerektiğinin yazılı bildirimi.
• Kınama: Görev veya davranış kusurlarının yazılı olarak uyarılması.
• Hizmete Kısmi Süreli Devam: Mesai dışı saatlerde görev yapma veya kışlada kalma cezası.
• Aylıktan Kesme: Maaşın belirli bir oranında kesilmesi.
• Hizmet Yerini Terk Etmeme: Genellikle erbaş ve erlere uygulanan, hafta sonu izinlerinin kaldırılması gibi yaptırımlar.
• Oda Hapsi: Barış zamanında uygulanmayan, ancak savaş halinde devreye girebilen bir yaptırım.
• TSK’dan Ayırma: En ağır disiplin cezasıdır ve personelin TSK’dan ihraç edilmesini içerir.

2. TSK Disiplin Cezasına Nasıl İtiraz Edilir?

1️⃣ Disiplin Amirleri Tarafından Verilen Cezalara İtiraz

• Süre: 2 iş günü içinde üst disiplin amirine yazılı olarak yapılmalıdır.
• İnceleme: 3 iş günü içinde sonuçlandırılır, gerekirse süre uzatılabilir.
• Sonuç: Cezayı kaldırabilir, hafifletebilir veya onaylayarak kesinleştirebilir.

2️⃣ Disiplin Kurulları Tarafından Verilen Cezalara İtiraz

• Süre: 5 iş günü içinde ilgili üst komutanlığa sunulmalıdır.
• İnceleme: 5 ila 10 iş günü içinde tamamlanır.
• Sonuç: Ceza iptal edilebilir, hafifletilebilir veya aynen onaylanabilir. Karar kesindir.

3️⃣ Silahlı Kuvvetlerden Ayırma Cezalarına İtiraz

• Süre: 5 iş günü içinde Yüksek Disiplin Kurulu’na sunulmalıdır.
• İnceleme: Yüksek Disiplin Kurulu, cezaların usulüne uygun olup olmadığını değerlendirir.
• Sonuç: Ceza kaldırılabilir, personelin görev yeri değiştirilebilir veya deneme süresi belirlenerek bir yıl sonra tekrar incelenebilir.

3. İtiraz Mercii Cezayı Nasıl Değerlendirir?

İtiraz mercii, cezayı onaylayabilir, hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir. Karar, ilgiliye tebliğ edilir. Eğer itiraz reddedilirse, ceza kesinleşmiş olur.

4. İtiraz Başvurusu Reddedilirse Ne Yapılabilir?

İtiraz reddedildiğinde, kesinleşen cezaya karşı 60 gün içinde İdare Mahkemesi’nde iptal davası açılabilir.

5. Hangi Disiplin Cezalarına Karşı Yargı Yolu Açıktır?

Anayasa Mahkemesi’nin 2022 yılı iptal kararları sonrası:

• 1 Haziran 2022 tarihli karar ile uyarma ve hizmete kısmi süreli devam cezalarına,
• 30 Kasım 2022 tarihli karar ile kınama cezasına karşı yargı yolu açılmıştır.

6. TSK Disiplin Cezasına Karşı İptal Davası Nasıl Açılır?

• Yetkili Mahkeme: Personelin görev yaptığı yerin bağlı olduğu İdare Mahkemesi.
• Dava Açma Süresi: Cezanın kesinleştiği tarihten itibaren 60 gün.
• İnceleme Kapsamı:
  • Yetki: Cezayı verenin yetkisi var mı?
  • Usul: Savunma hakkı tanındı mı?
  • Esas: Ceza ölçülü mü, yeterli delil var mı?
  • Konu ve maksat unsurları da mutlaka değerlendirlmelidir.

7. Disiplin Cezaları Hangi Hallerde İptal Edilir?

• Yetkisiz bir merci tarafından verilmişse,
• Savunma hakkı ihlal edilmişse,
• Ceza, fiilin ağırlığına göre aşırı orantısızsa,
• Kararın gerekçesi yoksa veya hukuka aykırıysa, mahkeme iptal kararı verebilir.

8. İptal Davasını Kazanan Personel Haklarını Geri Alabilir mi?

Evet. Mahkeme kararıyla:

• Sicilden ceza kaydı silinir.
• Maddi zararlar (kesilen maaş gibi) tazmin edilir.

9. Askeri Disiplin Cezalarında Ölçülülük İlkesi Nedir?

Ölçülülük ilkesi, cezanın işlenen fiille orantılı olması gerektiğini ifade eder. Anayasa’nın 13. ve 15. maddeleri, disiplin cezalarının temel hakları aşırı şekilde sınırlamamasını güvence altına alır.

10. Danıştay’ın Ölçülülük İlkesine İlişkin Kararları Var mı?

Evet. Danıştay 8. Dairesi’nin bir kararında, “Disiplin cezası yerinde olsa da, daha hafif bir ceza hakkaniyet gereğidir” denilerek, orantısız cezalara karşı yargısal denetim yapılmıştır.

11. TSK’dan Ayırma Cezası Hangi Durumlarda Verilir?

• Gizli bilgi ifşası, ideolojik faaliyetler, emir-komuta zincirine ağır ihlaller gibi ciddi suçlar,
• Disiplin puanı sisteminde belirli eşiğin aşılması,
  ayrılma cezasına yol açabilir.

12. Disiplin Puanı Nasıl Çalışır?

Disiplin cezaları, kişinin siciline puan olarak işlenir. Örneğin:

• Kınama: 3 puan
• Hizmete kısmi süreli devam: 6 puan
• Aylıktan kesme: 9 puan

Cezalar birikerek belirli bir seviyeyi geçtiğinde, personel TSK’dan ayırma yaptırımıyla karşılaşabilir.

13. TSK Personeline Verilen Cezalar Özel Hayatı Etkiler mi?

Disiplinsizlik nedeniyle ilişiği kesilenler 657 sayılı kanun 92. maddesinden yararlanamaz ve bir daha memur olamazlar

14. Disiplin Cezaları Sicilden Silinebilir mi?

Evet. Dava kazanıldığında sicilden silinir. Ancak, idari başvuru yoluyla sicil temizleme uygulaması disiplin puanı sistemine dahil edilenler için daha kısıtlıdır.

15. Erbaş ve Erlerin Disiplin Cezalarına Karşı Yargı Yolu Var mı?

Evet. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarıyla erbaş ve erler dahil tüm disiplin cezalarına karşı yargı yolu açılmıştır.

Özet: TSK Disiplin Cezalarına Karşı Ne Yapabilirsiniz?