Sigara Bağımlılığı Nedeniyle Vefat Eden Kişinin Yakınları Dava Açabilir Mi?
Sigara bağımlılığı, sadece kişinin sağlığını değil, ailesini ve tüm toplumu etkileyen ekonomik ve sosyal sorunlara yol açar. Sigara firmalarının, bağımlılık yapan ürünler ürettiği ve bu ürünlerin zararlarını yeterince açıklamadığı iddiaları, son yıllarda sıkça tartışılmaktadır.
Sigara Firması Babamı Zehirledi Dava Açmak İstiyorum
Sigara Bağımlılığı ve Ölüm: Sigara Firmasına Nasıl Dava Açılır?
Peki, bir birey olarak sigara bağımlılığı nedeniyle bir sigara firmasına dava açmak mümkün müdür? Bu soru, hem hukuki hem de etik açıdan derin bir analiz gerektirmektedir.
Özellikle, sigara firmalarının ürünlerinin içeriklerinin bağımlılık yapıcı etkisini bilerek pazarlayıp pazarlamadıkları ve tüketicilere bu konuda yeterince açık bir uyarıda bulunup bulunmadıkları, bu tür davaların temel dayanak noktasıdır.
Bu makalede, sigara bağımlılığı nedeniyle sigara firmalarına karşı dava açmanın hukuki altyapısı, ulusal ve uluslararası örnekler ışığında incelenecektir.
Ayrıca, tüketicilerin hakları, tazminat talepleri ve sigara firmalarının savunmaları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Dava Ne Zaman Açılmalıdır?
Sigara İçen Yakınınızın Ölümü Üzerine: Sigara Firmasına Tazminat Davası Açma Rehberi
Tazminat davalarında zamanaşımı süreleri, hak kaybını önlemek açısından büyük önem taşır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 72. maddesine göre, tazminat talebi:
- Zarar görenin zararı ve sorumlu kişiyi öğrendiği tarihten itibaren iki yıl içinde açılmalıdır.
- Ancak, fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl geçmesi durumunda dava hakkı sona erer.
Bu süreler, eğer fiil aynı zamanda ceza kanunlarına göre daha uzun bir zamanaşımı süresine tabi bir suç oluşturuyorsa, bu durumda ceza kanunlarındaki zamanaşımı süresi uygulanır. Zamanaşımının başlaması için, zarar ve zarar verenin öğrenilmesi şarttır. Henüz gerçekleşmeyen bir zarar için zamanaşımı süresi başlamaz.
Sigara kullanımı nedeniyle vefat durumunda, zamanaşımı süresi ölüm tarihiyle başlar. Örneğin, zarar olarak ölüm olayı 08/02/2017 tarihinde gerçekleşmişse, bu tarih zamanaşımının başlangıç noktasıdır. Böyle bir durumda, dava en geç iki yıl içinde (08/02/2019’a kadar) açılmalı, kesin süre ise on yılı (08/02/2027) geçmemelidir.
Sigara kullanımına bağlı hastalık nedeniyle vefat eden kişinin ailesi, ölümden sonra zamanaşımı süresi içinde dava açabilir. Bu nedenle, sigara kullanımına bağlı ölümlerle ilgili davalarda süreler, ölüm tarihine göre hesaplanmalıdır.
Emsal Bir Dava İncelemesi: Sigara Firmasına Karşı Açılan Savaş
(T.C. ANKARA BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRESİ ESAS NO : 2024/70
KARAR NO : 2024/2942)
Davacı 500.000 TL Manevi Tazminata Hak Kazandı
Davacı taraf, dava dilekçesinde özetle şunları ileri sürmüştür: Müvekkilinin babasının, 2017 yılında KOAH hastalığı nedeniyle vefat ettiği, bu hastalığın sigara kullanımından kaynaklandığı ve merhumun 50 yıldan fazla sigara bağımlısı olduğu belirtilmiştir.
Zararların gizlenmesi: Sigara firmalarının, ürünlerindeki zararlı maddeleri tüketicilerden sakladığı ya da önemsiz gösterdiği iddia ediliyor.
Yetersiz uyarılar: Sigara paketlerindeki sağlık uyarılarının bağımlılık yapıcı etkileri tam olarak yansıtmadığı belirtiliyor.
Bağımlılık etkilerinin açıklanmaması: Sigaranın bağımlılık yapıcı özelliklerinin tüketicilere yeterince anlatılmadığı öne sürülüyor.
Kamu kurumlarının eksikliği: Sağlık Bakanlığı ve TAPDK’nın, sigaranın zararlarını önleyecek etkili önlemleri almadığı iddia ediliyor.
Davacı, bu nedenlerle toplam 1.000.000 TL manevi tazminat talep etmektedir.
Davalı P.H. firması, davaya verdiği cevapta, mahkemenin bu konuda yetkili olmadığını, davanın zamanaşımına uğradığını ve sigaranın bağımlılık yapıcı olmasına rağmen bırakma sorumluluğunun kullanıcıda olduğunu savunarak davanın reddini talep etmiştir.
Davalı B.A.T. firması ise, kendisine yöneltilen iddiaların hukuki dayanağı olmadığını, Tekel’in halefinin başka bir şirket olduğunu, bu nedenle kendisine husumet yöneltilemeyeceğini ve mahkemenin bu konuda yetkili olmadığını ileri sürerek davanın reddini istemiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararı: İnsan Hayatı Üzerine Bir Emsal
Mahkeme, 07.02.2023 tarihli kararında şu hususları vurgulamıştır:
- Sigaranın Zararları ve Bağımlılık
Sigara, tütün bitkisinden üretilen, hem fizyolojik hem de psikolojik bağımlılık yapan bir maddedir. Bırakılması genellikle tıbbi destek ve tedavi gerektirir. Tıp otoriteleri, sigaranın insan sağlığına ciddi zararlar verdiğini ve akciğer kanseri, gırtlak kanseri gibi ölümcül hastalıklara neden olduğunu kabul etmektedir. - Devletlerin Görev ve Sorumluluğu
Mahkeme, devletlerin halk sağlığını koruma yükümlülüğüne dikkat çekmiştir. Sigaranın zararlarına rağmen, etkin bir mücadele yürütülmediği ve alınan önlemlerin (örneğin, sigara paketleri üzerindeki uyarılar) yetersiz kaldığı belirtilmiştir. Devletin, sigara gibi zararlı maddelerin kullanımını etkin yöntemlerle kontrol altına alması gerektiği ifade edilmiştir. - Üretici Firmaların Sorumluluğu
Somut olayda, müteveffa (vefat eden kişi) genç yaşlardan itibaren sigara kullanmaya başlamış ve 2010 yılında akciğer hastalığına yakalanmıştır. 2017 yılında ise akciğer kanseri ve KOAH hastalığı nedeniyle vefat etmiştir. İstanbul Adli Tıp Kurumu raporuna göre, bu hastalıkların doğrudan sigara kullanımına bağlı olduğu tespit edilmiştir.- Sigara üreticilerinin, ürünlerinin zararlarını toplumla yeterince paylaşmadığı ve bağımlılık yapıcı maddeler hakkında kullanıcıları bilgilendirmediği vurgulanmıştır.
- Üreticilerin, bağımlılık yaratıldıktan sonra kullanıcıların sigara kullanımına devam etmesi üzerine savunma yapmasının iyi niyet kurallarına aykırı olduğu belirtilmiştir.
- ABD Örnekleri ve Mahkemenin Değerlendirmesi
Mahkeme, sigara üreticilerinin ABD’de açılan benzer davalarda sorumlu tutulduğunu ve bu tür davaların temelinde insan sağlığının korunması gerekliliğinin bulunduğunu ifade etmiştir.
Her İki Taraf Kararı Bir Üst Mahkemeye Taşımılardır
- Davacı Vekilinin İstinaf Talebi
- Davacı taraf, hükmedilen manevi tazminatın yetersiz olduğunu belirterek, karara itiraz etmiştir.
- Davalı B.A.T. (British American Tobacco) Vekilinin İstinaf Talebi
Davalı şirket, birçok gerekçeyle mahkeme kararına itiraz etmiştir:- Mahkemenin, davalı şirkete yöneltilen husumetin dayanağına dair yeterli gerekçe sunmadığı iddia edilmiştir.
- Şirketin, TEKEL’den yalnızca bazı üretim varlıklarını ve sigara markalarını satın aldığı, ancak Marlboro markasının bu kapsamda bulunmadığı savunulmuştur.
- TEKEL’in yasal halefinin Sümer Holding olduğu ve davada asıl tarafın Sümer Holding olması gerektiği ifade edilmiştir.
- Yargıtay’ın, benzer bir davada, B.A.T.’nin TEKEL’in halefi olmadığı yönünde karar verdiği belirtilmiştir.
- Davanın, zamanaşımına uğradığı ve davacının tüketici mahkemesine başvurma hakkının bulunmadığı ileri sürülmüştür.
- Sigaraların üzerindeki uyarıların 1979’dan beri mevcut olduğu ve sigaraların ayıplı ürün sayılamayacağı belirtilmiştir.
- Mahkemenin, yabancı mahkeme kararlarına dayanmasının hukuken geçerli olmadığı, gazete haberlerine dayalı gerekçelerin dikkate alınamayacağı vurgulanmıştır.
- Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı aleyhine açılan idari davaların reddedildiği ve bu durumun dikkate alınmadığı ifade edilmiştir.
- Davalı P.H. (Philip Morris) Vekilinin İstinaf Talebi
Davalı şirketin itirazları şu şekilde özetlenebilir:- Davacının, tüketici sıfatını taşımadığı ve davalıların ürünlerini satın almadığı belirtilmiştir.
- Zamanaşımı iddialarının göz ardı edildiği savunulmuştur.
- Davada sorumluluğu oluşturan temel unsurların yeterince incelenmediği ifade edilmiştir.
- Şirketin, 4207 sayılı Yasa kapsamındaki yükümlülüklerine uyduğu belirtilmiştir.
- Şirketin yalnızca 1993 yılından itibaren faaliyet gösterdiği ve 1994 yılından sonraki dönemle sınırlı olarak değerlendirme yapılması gerektiği savunulmuştur.
- İdare Mahkemesi’ndeki tütün ürünlerine ilişkin davaların delillerinin göz ardı edildiği ileri sürülmüştür.
Bölge Adliye Mahkemesi Sigara Konusunda Önemli Tespitlerde Bulunmuştur
1. Husumet ve Taraf Ehliyeti
Mahkeme, davada yer alan tarafların doğru olup olmadığını, yani davacı ve davalılar arasında dava konusu olan durumla bir bağ bulunup bulunmadığını değerlendirmiştir.
British American Tobacco’nun Durumu:
Dava dosyasında yer alan belgeler ve özelleştirme süreci incelenmiştir. Belgelerde, British American Tobacco (BAT) şirketinin, TEKEL’e ait yerli sigara markalarını ve üretim tesislerini devraldığı ancak Marlboro marka sigaraların üretimi veya ithalatıyla bir bağlantısının bulunmadığı görülmüştür. Marlboro sigaralarının ithalat ve dağıtımı tamamen Tekel Pazarlama ve Dağıtım Müessesesi Müdürlüğü tarafından yürütülmüştür. Bu durumda mahkeme, BAT’nin Marlboro sigaralarla bir ilgisinin bulunmadığını belirterek, dava konusu olayda bu şirkete yönelik “husumet yokluğu” nedeniyle davanın reddine karar vermiştir.
Philip Morris Sabancı Pazarlama ve Satış A.Ş.:
Philip Morris Sabancı şirketinin Marlboro marka sigaraları üreten ve pazarlayan şirket olduğu, sunulan belgeler, tanık ifadeleri ve diğer kanıtlarla sabit görülmüştür. Bu nedenle, mahkeme bu şirketin davada taraf sıfatına sahip olduğuna ve dava sürecinin Philip Morris açısından devam etmesi gerektiğine karar vermiştir.
2. Sigaranın Bağımlılık Yapıcı Etkisi
Mahkeme, sigaranın bağımlılık yapıcı etkisinin tıbbi ve bilimsel olarak kanıtlanıp kanıtlanmadığını değerlendirmiştir. Türk Toraks Derneği’nin raporu ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) belgeleri, sigaranın bağımlılık yaptığı ve bu bağımlılığın bir hastalık olarak kabul edildiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Bilimsel Dayanaklar:
- Nikotin, sigarada bulunan bağımlılık yapıcı en önemli maddedir. Türk Toraks Derneği’nin raporuna göre, nikotin, beynin kimyasal yapısını değiştirerek bireylerin sigarayı bırakma iradesini zayıflatır.
- DSÖ’nün raporlarında da, sigaraya tatlandırıcı gibi bağımlılık artırıcı maddeler eklendiği ve bu durumun kullanıcıların sigara bırakmasını daha da zorlaştırdığı ifade edilmiştir.
Mahkemenin Görüşü:
Mahkeme, sigaranın bağımlılık yapıcı etkisinin bilimsel olarak kanıtlandığını kabul etmiştir. Davacının babasının genç yaşlarda sigaraya başlaması, bağımlılığın etkisini artıran önemli bir faktör olarak değerlendirilmiştir.
3. Zararlı Maddeler ile Ölüm Arasındaki Bağ
Adli Tıp Kurumu Raporu:
Davacının babasının uzun yıllar sigara kullandığı ve bu nedenle KOAH hastalığına yakalandığı, Adli Tıp Kurumu raporuyla tespit edilmiştir. Raporda, sigaranın içeriğindeki zararlı maddelerin ölümcül hastalıklara yol açtığı açıkça belirtilmiştir. Özellikle sigaradaki nikotin ve diğer kimyasalların uzun süreli kullanımı nedeniyle hastalığın ortaya çıktığı ifade edilmiştir.
Mahkemenin Değerlendirmesi:
Mahkeme, sigaranın içerdiği zararlı maddeler ile davacının babasının ölümüne neden olan hastalık arasında doğrudan bir bağ bulunduğunu kabul etmiştir. Davacının babasının sigara bağımlılığı, ölümüne yol açan hastalıkların en önemli nedenlerinden biri olarak görülmüştür.
4. Davalı Üreticinin Kusuru
Mahkeme, Philip Morris şirketinin ürünlerinin zararlarını ve bağımlılık yapıcı etkilerini bilmesine rağmen, sigara üretimine ve pazarlamasına devam ettiğini değerlendirmiştir.
Ürünün Güvenli Olmaması:
- Sigaranın insan sağlığına zarar verdiği ve bağımlılık yapıcı etkileri olduğu bilinirken, bu zararları hafifletmek için herhangi bir tedbir alınmamıştır.
- Aksine, sigaraya tatlandırıcı ve benzeri katkı maddeleri eklenerek ürün, kullanıcılar için daha cazip hale getirilmiştir.
Ayıplı Ürün Niteliği:
- 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, ayıplı malı, tüketiciye zarar verebilecek nitelikteki ürün olarak tanımlar.
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, ayıplı malı, tüketiciye teslim edildiği anda sözleşmeye uygun olmayan, beklenen güvenlik ve kullanım standartlarını karşılamayan, tüketiciye maddi veya manevi zarar verebilecek nitelikteki ürün olarak tanımlar.
Kanun’un 8. maddesine göre, ayıplı mal, tüketicinin makul olarak beklediği faydayı azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki ya da ekonomik eksiklikler içeren ürünleri kapsamaktadır.
Bu bağlamda, mahkeme, sigaranın hem insan sağlığını tehdit eden zararlı maddeler içermesi hem de kullanıcıların bağımlılığını tetikleyen yapısı nedeniyle, açıkça ayıplı bir ürün olduğunu kabul etmiştir. - Mahkeme ayrıca, Philip Morris’in ürettiği sigaraların içerdiği zararlı maddeler ve bağımlılık yapıcı etkiler hakkında tüketicilere yeterli ve açık bilgilendirme yapmadığını tespit etmiştir.
Şirketin sigara paketleri üzerindeki uyarılarının yetersiz olduğu ve ürünün içerdiği riskleri hafife aldıracak şekilde düzenlendiği belirtilmiştir.
Bunun yanında, sigara reklamlarının, özellikle geçmişte, sigaranın zararlı etkilerini gizlediği veya önemsizleştirdiği, bunun yerine ürünün cazibesini artıran yanıltıcı ve yönlendirici bir dil kullandığı da mahkeme tarafından vurgulanmıştır.
Tüm bu nedenlerle, sigaranın insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri ve bağımlılık yaratıcı özellikleri konusunda üreticinin yükümlülüklerini yerine getirmediği, bu nedenle tüketicilerin korunması ilkesi çerçevesinde ayıplı bir ürün olduğu sonucuna varılmıştır.
Sigara Bağımlılığı ve Vefat: Tazminat Hakkınızı Kullanın!
5. Manevi Tazminatın Belirlenmesi Sigara Sebebiyle Kaybettiğiniz Yakınınız İçin Adalet Arayışı
Mahkeme, sigara firmasına dava açan davacının manevi tazminat talebini değerlendirirken önemli kriterleri göz önünde bulundurmuştur. İlk olarak, davacının babasının uzun yıllar boyunca sigara kullanımı nedeniyle yaşadığı sağlık sorunlarını ve bu sorunların yaşam kalitesine olan etkisini dikkate almıştır. Sigaranın bağımlılık yapıcı etkisi ve içerdiği zararlı maddeler nedeniyle ortaya çıkan hastalıkların, nihayetinde ölümle sonuçlandığı tespit edilmiştir.
Ayrıca mahkeme, sigara firmasının, ürünün zararları hakkında tüketicileri yeterince bilgilendirmediği ve yanıltıcı reklamlarla kullanıcıları etkilediği yönündeki kusurlu davranışlarını da değerlendirmiştir. Özellikle, sigara bağımlılığı ve zararlarının firma tarafından hafife aldırıldığı, bunun da hem kullanıcılar hem de aileleri üzerinde derin olumsuz etkiler yarattığı vurgulanmıştır.
Mahkeme, manevi tazminat miktarını belirlerken, davacının babasının ölümü nedeniyle ailesinin yaşadığı acıyı, üzüntüyü ve sigara firmasının bu süreçteki sorumluluğunu dikkate almıştır. Sonuç olarak, davalı şirketin kusurlu eylemlerinin ağırlığı ve tüketicilerin yaşadığı mağduriyet göz önüne alınarak, manevi tazminata hükmedilmiştir.
Sigara firmasına dava açmayı düşünenler için bu karar, sigaranın zararlarının ve bağımlılık yapıcı etkilerinin mahkemeler tarafından da ciddi şekilde değerlendirildiğini göstermektedir.
Tazminatın Artırılması:
- İlk derece mahkemesi, davacının talebi doğrultusunda manevi tazminata hükmetmiş ancak belirlediği miktar düşük bulunmuştur.
- Mahkeme, manevi tazminatın, zarara uğrayan kişiye bir tatmin duygusu sağlayacak düzeyde olması gerektiğini ve bu miktarın davacıyı zenginleştirme amacı taşımaması gerektiğini vurgulamıştır.
- Davacının talebi üzerine, manevi tazminat miktarı 500.000 TL olarak yeniden belirlenmiştir.
Adalet için İlk Adımı Atın!
Sigara bağımlılığına bağlı ölümler, hem bireylerin sağlığını hem de ailelerin hayatını derinden etkiler. Eğer sigara kullanımına bağlı bir kayıp yaşadıysanız, haklarınızı aramak ve sigara firmalarına karşı tazminat davası açmak mümkün. Süreç, hukuki bilgi ve deneyim gerektirdiğinden, profesyonel bir destek almanız oldukça önemlidir.
Bir avukatla çalışarak, yasal haklarınızı en etkili şekilde savunabilir ve kayıplarınız için adaletin sağlanmasına katkıda bulunabilirsiniz. Haklarınızı ertelemeyin, uzman bir avukatla görüşerek dava sürecini hemen başlatın!
Sigara Firmalarına Dava Açma Konusunda Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Sigara içen bir yakınım vefat etti, sigara firmalarına dava açabilir miyim?
Evet, sigara bağımlılığına bağlı ölüm durumlarında, sigara firmalarına tazminat davası açabilirsiniz. Özellikle bağımlılık yapıcı etkiler, yetersiz bilgilendirme ve yanıltıcı reklamlar davalarda temel gerekçeler olarak kullanılabilir.
2. Sigara firmasına dava açmak için hangi belgeler gereklidir?
Dava için tıbbi raporlar, ölüm belgesi, sigara kullanımına dair kanıtlar (tanık beyanları, fotoğraflar vb.) ve bağımlılığın ölümle ilişkilendirildiğini gösteren uzman görüşleri gereklidir. Ayrıca, yasal sürelere dikkat edilmelidir.
3. Sigara bağımlılığı nedeniyle ölen biri için manevi tazminat talep edilebilir mi?
Evet, Türk Borçlar Kanunu’na göre, ölen kişinin yakınları manevi tazminat talep edebilir. Bu tazminat, ölümün aile üzerindeki etkisini ve sigara firmalarının kusurlu eylemlerini dikkate alarak belirlenir.
4. Sigara firmalarına dava açmak için zamanaşımı süresi nedir?
Zamanaşımı süresi, ölüm tarihinden itibaren başlar. Türk Borçlar Kanunu’na göre, zarar ve zarar veren öğrenildikten sonra 2 yıl, her halükarda fiil tarihinden itibaren 10 yıl içinde dava açılmalıdır.
5. Sigara firmalarının ürünlerini ayıplı mal olarak değerlendirmek mümkün mü?
Evet, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre, insan sağlığına zarar veren sigaralar “ayıplı mal” kapsamında değerlendirilebilir. Ürün üzerindeki yetersiz bilgilendirme ve yanıltıcı reklamlar bu davalarda delil olarak kullanılabilir.
6. Sigara firmalarına dava açarken bir avukat tutmam gerekli mi?
Evet, süreç karmaşık hukuki bilgi gerektirdiği için bir avukatla çalışmanız, haklarınızı en iyi şekilde savunabilmeniz açısından önemlidir. Avukatınız, delil toplama, dava açma ve süreci yönetme konularında size rehberlik edecektir.
7. Sigara bağımlılığı sigara firmasının kusuru olarak değerlendirilebilir mi?
Sigara bağımlılığı, bağımlılık yapıcı maddeler içerdiği ve tüketicilere yeterli bilgilendirme yapılmadığı durumlarda, sigara firmasının kusurlu olduğu bir unsur olarak değerlendirilebilir. Özellikle Dünya Sağlık Örgütü raporları ve bilimsel çalışmalar bu konuda önemli deliller sağlar.
8. Sigara firmalarına dava açmak ne kadar sürer?
Davaların süresi, mahkemelerin iş yüküne ve delil durumuna bağlı olarak değişir. Genellikle 1-3 yıl arasında sonuçlanabilir. Sürecin etkili yönetilmesi için uzman bir avukatla çalışmak önemlidir.
9. Sigara firmalarına açılan davalarda başarı oranı nedir?
Başarı oranı, sunulan delillerin kuvvetine, bağımlılık ile zarar arasındaki illiyet bağının ispatına ve davanın doğru yönetilmesine bağlıdır. Geçmiş davalar, sigara firmalarının tazminat ödemeye mahkum edildiği örnekler içermektedir.
10. Dava açmadan önce sigara firmasıyla uzlaşma sağlanabilir mi?
Bazı durumlarda, sigara firmaları uzlaşma yoluna gidebilir. Ancak bu süreç, dava açmadan önce profesyonel hukuki destek alarak yürütülmelidir.
