Uyuşturucu Madde Kullanımını Özendirme Suçu
Son günlerde magazin ve hukuk dünyasının gündemi aynı noktada birleşti:
“Ünlülere uyuşturucu operasyonu.”
H**, İre**i, De**r, D*** gibi tanınmış isimlerin de yer aldığı bu kapsamlı operasyon, sadece “kullanım” değil, aynı zamanda “uyuşturucu madde kullanımını özendirme” suçlamalarını da gündeme taşıdı.
Bu noktada akıllara şu soru geliyor:
Bir paylaşım ya da şarkı sözü ne zaman “özendirme” sayılır?
Ve asıl önemlisi, hangi ifadeler artık ifade özgürlüğü değil, ceza hukuku sınırına girer?
İşte Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Ceza Dairesi’nin 29.11.2024 tarihli kararı bu konuda oldukça aydınlatıcı bir rehber niteliğinde.
“Uyuşturucuya özendirme” suçu tam olarak nedir?
Türk Ceza Kanunu’nun 190. maddesine göre:
“Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını alenen özendiren kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Yani bir kişi, doğrudan madde kullanmasa bile; davranışı, sözü veya paylaşımıyla başkalarında kullanma isteği doğuruyorsa, suç oluşur.
Bu suçun temel unsurları üç başlıkta toplanır:
- Aleniyet (herkese açık olma)
- Teşvik veya heves uyandırma (özendirme etkisi)
- Kasıt (bilinçli olarak yayma niyeti)
Mahkeme “özendirmeyi” nasıl anlıyor?
Gaziantep BAM 10. Ceza Dairesi kararında şu net tanım yapıldı:
“Özendirme, kişide uyuşturucu madde kullanımı veya temini hususlarında istek uyandırma ve heveslendirme anlamına gelir. Özendirme herhangi bir şekilde yapılabilir. Suçun oluşması için özendirmenin hangi yollarla yapılacağı konusunda sınırlama yoktur.”
Bu tanım çok kritik.
Yani sadece bir şarkı sözü ya da sosyal medya paylaşımı bile suçun konusuna girebilir.
Ancak bunun için paylaşımın “herkese açık” olması gerekir.
Özel mesajlar veya sınırlı arkadaş grubuna yapılan paylaşımlar aleniyet oluşturmaz.
Sosyal medyada ne “özendirme” sayılır, ne sayılmaz?
Mahkeme kararlarına göre “özendirme” sınırı içeriğin etkisine göre belirleniyor.
Yani “niyet”ten çok etki önemlidir.
Özendirici sayılan paylaşımlar
- Uyuşturucu kullanımını rahatlatıcı, eğlenceli veya zararsız gösteren paylaşımlar
- “Deneyin, harika hissettiriyor” tarzı cümleler
- Görselde veya videoda madde kullanımını olumlu duygularla ilişkilendiren sahneler
- “Sanat” adı altında olsa bile, kullanımı meşru ve normal gösteren klipler
Özendirici sayılmayan paylaşımlar
- Uyuşturucunun zararlarını anlatan içerikler
- Sanatsal, eleştirel veya farkındalık amacı taşıyan eserler
- Toplumsal eleştiri içeren klip veya şarkılar (örneğin bağımlılığı eleştiren bir sahne)
- Sarkastik veya ironi içeren, doğrudan teşvik etmeyen açıklamalar
Yani mesele “bahsetmek” değil, nasıl bahsedildiğidir.
Gaziantep BAM 10. Ceza Dairesi ne dedi?
Bu karar, “özendirme” kavramını somutlaştırması bakımından çok önemlidir.
Sanık, Facebook hesabında uyuşturucuya ilişkin bazı yazılar ve görseller paylaşmıştı.
Mahkeme şu ayrımı yaptı:
- 10/02/2015 ve 12/08/2016 tarihli paylaşımlar özendirici nitelikte,
- 07/05/2017 tarihli paylaşım ise suç oluşturmaz.
Bu tespit, özendirmenin her durumda değil, içeriğin anlamına göre oluştuğunu gösteriyor.
Mahkeme ayrıca aleniyet unsuruna da vurgu yaptı:
“Aleniyet, söz ve davranışın belirlenemeyen sayıda kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığıdır.”
Yani paylaşımlar kamuya açık değilse suç oluşmaz.
‘Kaç tane LSD lazım ikimizi çift görebilmek için’ suç sayılır mı?
“Sanığın paylaşımlarda bulunduğu 24.02.2011, 07/11/2012, 29/12/2012 ve 03/01/2013, tarihleri itibariyle yürürlükte olan 18/06/2014 tarih ve 6545 sayılı Kanunun 67. maddesiyle değiştirilmeden önceki TCK’nın 190/2 maddesinde Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını Özendirme suçuna ilişkin ceza miktarının “2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası” olduğu, suç için öngörülen cezanın türü ve üst sınırına göre, dava zamanaşımı süresinin 5237 sayılı TCK’nın 66/1-e maddesi gereğince 8 yıl olduğu, sanık hakkında 20/05/2022 tarihinde iddianame düzenlenerek kamu davası açıldığı, Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını Özendirme suçuna ilişkin olarak, sanığın Facebook hesabından paylaşımların yapıldığı belirtilen tarihlerden iddianame tarihi olan 20/05/2022 tarihine kadar TCK’nın 67. maddesinde düzenlenen zamanaşımını kesen veya durduran herhangi işlem bulunmadığı, atılı suç yönünden TCK’nın 66/1-e. maddesi uyarınca 8 yıllık asli zamanaşımı süresinin, iddianame tanziminden önce dolduğunun gözetilmemesi bozmayı gerektirmiştir.” Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Ceza Dairesi 29.11.2024 T. 2023/1085 E. 2024/3156 K.
Mahkeme dosyadaki paylaşımları tek tek değerlendirdi.
Sanığın Twitter’da yaptığı örnek paylaşımlar:
- “Benim eroinim senin eroinin ne fark eder”
- “Kaç tane LSD lazım ikimizi çift görebilmek için”
- “Kafam güzel…”
- Esrar fotoğrafları ve “gece mesaisi” açıklamaları
Mahkeme, bu ifadelerin mizahi veya imalı olduğunu, doğrudan uyuşturucu kullanımını öven veya teşvik eden bir çağrı içermediğini belirtti.
Bu nedenle “kişide uyuşturucu kullanma isteği uyandıracak güçte olmadığına” hükmetti.
Şahsen ben karara katılmıyorum. Madde kullanımını normalleştirmek de özendirme niyetinin büyük bir yapı taşını oluşturur.
Esrar Görseli Paylaşılması Suç Oluşturur Mu?
Sanık, Twitter’da 2019–2020 yıllarında birkaç kez esrarla ilgili mizahi ve imalı paylaşımlar yapıyor.
Örneğin:
- Esrar görselinin altına “Yeni din buldum kontenjan sınırlı” yazıyor.
- Başka bir paylaşımda esrarlı sigara görseline “good night” yazıyor.
- Bir başka gönderide “manitasının böyle dövmesi olmayan da ne biliyiiiiim yaniii” gibi ifadeler kullanıyor.
- Ayrıca esrar yaprağı yiyen bir tavşan fotoğrafı, “kafalar Manisa ama bu neee” gibi şaka tarzı içerikler paylaşıyor.
Emniyet Siber Suçlar bu paylaşımları “özendirici olabilir” diye savcılığa bildiriyor.
Sanık hakkında TCK 190/2 – uyuşturucu kullanılmasını alenen özendirme suçundan dava açılıyor.
İlk derece mahkemesi, bu içerikleri özendirici bulup 4 yıl 2 ay hapis cezası veriyor.
Ancak Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 24. Ceza Dairesi, sanığın paylaşımlarını tek tek inceledikten sonra şu sonuca varıyor:
- Paylaşımlarda uyuşturucuya olumlu anlam yüklenmemiş.
- İnsanları kullanıma teşvik edecek güçte değil.
- Sanığın kastı (niyeti) takipçi sayısını artırmak, mizah yapmak; özendirme amacıyla hareket ettiği ispatlanamamış.
- Yani paylaşımlar “şaka ve imaj” düzeyinde, ama “suç” düzeyinde değil.
Bu nedenle mahkeme “unsurlar oluşmadı” diyerek beraat veriyor.
Yurt dışına çıkış yasağı da kaldırılıyor.
Kısaca:
Sanık esrara göndermeli içerik paylaşmış ama bunu teşvik amacıyla değil, mizah ve takipçi çekmek amacıyla yaptığı anlaşılmış.
Bu yüzden “uyuşturucuya özendirme suçu” oluşmamış.
Facebook’ta “Hastasına Bir Dilim Pasta” Paylaşımı: Suç Unsuru Oluşmadı
15 yaşındaki sanık, Facebook’ta “hastasına bir dilim pasta” başlıklı bir gönderi paylaştı. Savcılık, bu paylaşımın uyuşturucu kullanmaya özendirdiğini iddia ederek dava açtı ve ilk derece mahkemesi çocuğu mahkûm etti. Ancak İzmir Bölge Adliye Mahkemesi, paylaşımda uyuşturucuya övgü, teşvik ya da olumlama bulunmadığını, sanığın özendirme kastıyla hareket etmediğini belirledi. İçerikte uyuşturucunun “güzel bir sonuç doğuracağı” yönünde bir ifade de olmadığı için suçun unsurları oluşmadı; mahkûmiyet kararı kaldırılarak beraat verildi.
Uçucu Yapıştırıcıyı Özendirici Davranış Uyuşturucu Sayılmadı
Sanık, 15 yaşını doldurmuş olmasına rağmen yaşı küçük zannedilerek TCK 31/2 uygulanmış ve “uçucu özelliği bulunan yapıştırıcıyı başkasına özendirdiği” gerekçesiyle mahkûm edilmişti. Ancak Yargıtay 10. Ceza Dairesi, söz konusu yapıştırıcının 5898 sayılı Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunmasına Dair Kanun kapsamında olduğunu, bu nedenle TCK 190’daki “uyuşturucu madde” tanımına girmediğini belirledi. Ayrıca eylemi kanıtlayan yeterli delil de bulunmadığından, suçun unsurlarının oluşmadığı kabul edilerek mahkûmiyet kararı bozuldu.
