Harçlar kanunu çeşitli düzenlemeler içermekle birlikte kanun dağınık ve bulmaca çözercesine cevapları farklı maddelerde verdiğinden, uygulamada hatalı kararlara rastlamak mümkündür.
Harçlar Kanunu
Davadan feragat, davayı kabul veya sulh:
Madde 22 – Davadan feragat veya davayı kabul veya sulh, muhakemenin ilk celsesinde vuku bulursa,karar ve ilam harcının üçte biri, daha sonra olursa üçte ikisi alınır.
Düzenlemeyi anlamak için karar ve ilam harcının ne olduğunu anlamak gerekir. Modern yaşamda bireylerin kendi haklarını kendileri araması yasaklanmış, mahkemeler eliyle hak aramanın mümkün olduğu bir sistem kurulmuştur. Bu durumda birey, yapılan yargılama sonucunda bir miktar harcı devlete ödeme borcu altına girer.
Karar ve ilam harcı, davayı kaybeden üzerine bırakılır. Karar ve ilam harcı, karşı tarafa zarar vermek için öylesine açılan, temelden yoksun davaların önüne geçmede önemlidir. Dava açma hakkını kötüye kullanmak isteyen taraf, kaybedeceği davayı bile bile açmadan önce karar ve ilam harcının da maddi külfetini hesaplayacak, temelden yoksun davaları açmaktan cayacaktır. Davacı ve davalı arasından hangisinin haklı olduğu mahkemenin nihai kararı ile ortaya çıkacağından, karar ve ilam harcı nihai kararın verildiği anda doğmaktadır.
Karar ve ilam harcı maktu ve nisbi olmak olmak üzere iki çeşittir. Dava konusu para veya para ile ölçülebilir bir değer ise harçlar nisbi olarkak alınır. Aksi halde maktu harç alınır. Tapuda isim düzeltme davası açılması maktu harca örnektir.
Karar ve ilam harcının hesaplanması
Konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden (Binde 68,31) alınan harç Karar ve ilam harcıdır.
Harçlar Kanunu 28.maddeye göre karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Davanın usulden reddedilmesi halinde, esasa dair bir yargılama yapılmadığından maktu ilam ve karar harcı alınır.
CİSMANİ ZARARLARDA 20’DE 1 ORAN ÜZERİNDEN HARÇ HESAPLANIR.
Nispi harclarda ödeme zamanı: (1) Madde 28 – (1) sayılı tarifede yazılı nispi harçlar aşağıdaki zamanlarda ödenir.:
a) (Değişik: 23/7/2010-6009/18 md.) Karar ve ilam harcı, Karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. Şu kadar ki, ölüm ve cismani zarar sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davalarında peşin alınan harcın oranı yirmide bir olarak uygulanır. Bakiye karar ve ilam harcının ödenmemiş olması, hükmün tebliğe çıkarılmasına, takibe konulmasına ve kanun yollarına başvurulmasına engel teşkil etmez. (1)
Peşin harç nedir?
Dava açılırken dava değerinin binde 68,31’nin dörtte biri peşin olarak alınır. Harçlar Kanunu 28.maddede yazan karar ve ilam harcının peşin alınan ¼ ‘lük kısmına peşin harç denir. Peşin harç aslında karar ve ilam harcının, dava açılırken yatırılan dörtte birlik kısmıdır.
Örneğin 70.000 TL bedelinde bir dava açıldığında, 70.000 X 68.31 / 1000 = 4781.7 TL yapar. Peşin harç bunun dörtte biri olduğundan 1195.4 TL peşin harç hesaplanır.
Dava açıldıktan sonra ilk duruşmada feragat/kabul/sulh olunması durumunda karar ve ilam harcının 1/3’ü alınır. Dava değerinin binde 68.31’nin üçte biri 1593 TL olduğundan fazladan karar ve ilam harcı ödenmesi gerekeceği şeklinde bir sonuç çıkmasına karşılık davadan feragat ilk celseden önce yapılmış ise maktu karar ve ilam harcı alınacaktır. Böylece peşin alınan harcın iadesi gerekecektir.
‘mahkemece feragat ilk celseden önce yapıldığından alınması gereken maktu karar ve ilam harcının 1/3’ünün peşin alınan harçtan mahsubu ile fazla alınan harcın karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacı tarafa iadesine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde nispi harcın tahsiline karar verilmesi doğru görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.’ T.C YARGITAY 2.Hukuk Dairesi Esas: 2016/ 19958
Karar: 2018 / 3431 Karar Tarihi: 15.03.2018
Karar ve ilam harcının süresinde ödenmemesi durumunda ne olacaktır?
Süresinde ödenmeyen harçlar başlıklı 37.maddeye göre ‘Bu kanunda ödeme zamanı gösterilen harclardan süresinde ödenmiyenleri, ilgili mahkeme ve daireler tarafından sürenin sonundan itibaren onbeş gün içinde bir yazı ile o yerin vergi dairesine bildirilir ve harclar vergi dairesince tahsil olunur.’
Demektedir.
Aynı kanunun 130.maddesinde ise ‘Bu kanunda ödenmeleri için belli bir süre tesbit edilmiş olan harçlar süresi içinde ödenmemiş ise, ilgili makam ve daireler tarafından, sürenin sonundan itibaren 15
gün içinde bir müzekkere ile o yerin ilgili vergi dairesine bildirilir. Müzekkerede harcın nevi ve mahiyeti, miktarı, mükellefin adı ve soyadı ve en son ikametgah adresi açıkça gösterilir.’ Şeklindedir.
EMSAL KARARLAR
T.C YARGITAY
2.Hukuk Dairesi
Esas: 2016/ 19958
Karar: 2018 / 3431
Karar Tarihi: 15.03.2018
ÖZET: Mahkemece feragat ilk celseden önce yapıldığından alınması gereken maktu karar ve ilam harcının 1/3’ünün peşin alınan harçtan mahsubu ile fazla alınan harcın karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacı tarafa iadesine karar verilmesi gerekirken nispi harcın tahsiline karar verilmesi doğru görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.
(492 S. K. m. 22, 31)
Dava: Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davacı kadın tarafından harç ve vekalet ücreti yönünden temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanlışlık görülmemesine göre, davacı kadının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yersizdir.
2-Davacı kadın dava dilekçesinde ipoteğin kaldırılması talebinde bulunmuş, dilekçeler aşamasında ise davasından vazgeçmiştir. Mahkemece davanın feragat nedeniyle reddine, Harçlar Kanununa göre hesaplanan 2.732,40 TL ilam harcının peşin alınan 2.049,30 TL harcın mahsubu ile alınması gereken bakiye 683,10 TL harcın davacıdan alınmasına karar verilmiştir.
492 sayılı Harçlar Kanunu’nun “Davadan feragat, davayı kabul veya sulh” başlıklı 22. maddesinin “Davadan feragat veya davayı kabul veya sulh, muhakemenin ilk celsesinde vuku bulursa, karar ve ilam harcının üçte biri, daha sonra olursa üçte ikisi alınır.” hükmü düzenlenmiştir. Yine aynı Kanunun 31. maddesinde ise peşin alınan harcın işin hitamında ödenmesi gereken harçtan fazla olduğu anlaşıldığı taktirde fazla olan kısmın istek halinde geri verileceği hükme bağlanmıştır.
O halde; mahkemece feragat ilk celseden önce yapıldığından alınması gereken maktu karar ve ilam harcının 1/3’ünün peşin alınan harçtan mahsubu ile fazla alınan harcın karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacı tarafa iadesine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde nispi harcın tahsiline karar verilmesi doğru görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.
Sonuç: Temyiz edilen hükmün yukarıda 2. bentte gösterilen sebeple BOZULMASINA, bozma kapsamı dışında kalan temyize konu diğer bölümlerinin ise yukarıda l. bentte gösterilen sebeple ONANMASINA, temyiz peşin harcının istek halinde yatırana geri verilmesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere oybirliği ile karar verildi. 15.03.2018 (¤¤)
T.C.
YARGITAY
14. HUKUK DAİRESİ
E. 2014/5776
K. 2014/9869
T. 15.9.2014
DAVA : Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 12.8.2013 gününde verilen dilekçeyle önalım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil istenmesi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın feragat sebebiyle reddine dair verilen 10.2.2013 tarihli hükmün Yargıtay’ca incelenmesi davacı A. C. vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün evrak incelenerek gereği düşünüldü:
KARAR : Dava önalım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir.
Mahkemece davanın feragat sebebiyle reddine, davacı tarafından yapılan yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına, 492 sayılı Harçlar Kanununun 22. maddesine göre davacı vekilinin feragat beyanı ilk duruşmadan önce olduğundan alınması gereken 5.875,52 TL harcın 1/3’ü olan 1.958,50 TL’den peşin alınan 1.468,70 TL’den mahsubu ile bakiye 489,80 TL harcın davacıdan alınarak Hazineye gelir olarak kaydına karar verilmiştir.
Hükmü davacı vekili harç yönünden usul ve yasaya aykırılık sebebiyle temyiz etmiştir.
492 Sayılı Harçlar Kanunun eki ( 1 ) sayılı Tarifeye göre davanın reddi halinde maktu ret harcına hükmedilir. Anılan yasasının 31. maddesi gereğince de “… peşin alının karar ve ilam harcının işin hitamında ödenmesi gerekenden fazla olduğu anlaşılırsa fazlalık istek üzerine geri verilir.”
Mahkemece feragat sebebiyle davanın reddine karar verildiğinden maktu harç alınması gerekirken nispi harç alınması doğru görülmemiş ise de bu husus kararın bozulmasını ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden HUMK’nın 438/7. maddesi uyarınca hüküm sonucunun aşağıdaki şekilde düzeltilerek onanmasına karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan sebeplerle hüküm fıkrasında yazılı bulunan “Harçlar Kanunu 22. maddeye göre davacı vekilinin feragat beyanı ilk duruşmadan önce olduğundan alınması gereken 5.875,52 TL harcın 1/3’ü olan 1.958,50 TL’den peşin alınan 1.468,70 TL’den mahsubu ile bakiye 489,80 TL harcın davacıdan alınarak hazineye gelir olarak kaydına” ibaresinin hüküm sonucundan çıkarılarak bunun yerine “Harçlar Kanunu hükümlerine göre alınması gereken 25,20- TL harcın peşin alınan 1.468,70 TL harçtan mahsubu ile bakiye kalan 1443,50 TL harcın karar kesinleştiğinde ve istenmesi halinde yatırana iadesine” tümcesinin eklenmesine, hükmün HUMK’nın 438/7. maddesi gereğince DEĞİŞTİRİLMİŞ ve DÜZELTİLMİŞ bu şekliyle ONANMASINA, peşin yatırılan harcın istenmesi halinde yatırana iadesine, 15.09.2014 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
6. Hukuk Dairesi 2015/9128 E. , 2015/8714 K.
“İçtihat Metni”
MAHKEMESİ : Eskişehir 3. Sulh Hukuk Mahkemesi
TARİHİ : 09/12/2014
NUMARASI : 2013/1584-2014/2222
Mahalli mahkemesinden verilmiş bulunan yukarıda tarih ve numarası yazılı alacak davasına dair karar Dairemizin 26.05.2015 gün ve 2015/3022-5097 sayılı ilamı ile onanmasına karar verilmesi üzerine bu defa davalı-karşı davacı tarafından yasal süresinde karar düzeltme isteminde bulunulmuş olmakla, dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü.
1-Mahkemenin kararında Yargıtay ilamında yazılı sebeplere göre 6100 Sayılı HMK.ya 6217 Sayılı Kanunla eklenen geçici 3. Madde hükmü gözetilerek HUMK.nun 440. Maddesinde yazılı hallerden hiçbirine uymayan davalı-karşı davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan karar düzeltme istemi yerinde değildir.
2-Davalı-karşı davacının karşı dava da hükmedilen karar ve ilam harcına yönelik karar düzeltme istemine gelince;
Konusu belli bir değer ile ölçülebilen davalarda 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun 28/a maddesi hükmünce karar ve ilam harçlarının 1/4’ü peşin olarak alınır. Yine aynı yasa eki 1 nolu harçlar tarifesine göre davanın reddi halinde maktu red harcına hükmedilir. Anılan yasanın 31. Maddesinde ise “peşin alınan karar ve ilam harcının işin hitamında, ödenmesi gerekenden fazla olduğu anlaşılırsa fazlalığın istek üzerine geri verileceği” belirtilmiştir. Davalı-karşı davacı karşı dava dilekçesinde harca esas değeri 34.921 TL göstermiş ve Harçlar Yasasında öngürülen 594.40 TL peşin harcı yatırmak suretiyle talepte bulunmuştur. Yapılan yargılama sonucunda karşı davanın reddine karar verildiğine göre peşin harçtan 25.20 TL maktu red harcının mahsubundan sonra fazla yatırılan harcın iadesine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde bakiye 2385,60 TL harcın davalı-karşı davacıdan tahsiline karar verilmesinin doğru olmadığı bu defaki incelemeden anlaşılmakla davalı-karşı davacının karar düzeltme isteminin kabulüne karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda 2 nolu bentte açıklanan nedenlerle davalı-karşı davacının karar düzeltme isteğinin kabulü ile Dairemizin 26.05.2015 gün 2015/3022 Esas-2015/5097 Karar sayılı onama kararının karşı davadaki harca ilişkin kısmının kaldırılmasına, mahkemenin 09.12.2014 gün ve 2013/1584 Esas-2014/2222 Karar sayılı hükmünün karar ve ilam harcına hasren BOZULMASINA, istek halinde peşin alınan temyiz harcı ve karar düzeltme harcının karar düzeltme isteyene iadesine 20.10.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
