Limited şirket pay devirlerinde rüçhan ve önalım hakkı karşılaştırma ve farkları.
Rüçhan hakkı sermaye artırım kararı neticesinde oluşacak yeni paylara ortakların kendi sermayeleri oranında parasını ödeyip sahip olma imkanıdır. Kural olarak limited şirketlerde ortakların rüçhan hakkı mevcuttur ve sınırlandırılmadıkça devam eder. Rüçhan hakkında ilişkin düzenleme TTK591 ve TTK 621’de karşımıza çıkar.
Rüçhan hakkının sınırlandırılması ya da kaldırılması genel kurulda ağır nisaplara bağlanarak zorlaştırılmıştır. Sınırlama için temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması
Rüçhan hakkı, artan sermaye ile doğan yeni payların yabancı kişilerce satın almasını engeller. Rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması şirkete yeni ortaklar girmesine neden olacağından şirketin işleyişi açısından önemli bir karar olarak kabul edilir.
Önalım hakkı ile rüçhan hakkının farkı nedir?
Rüçhan hakkı, sermaye artırımına gündeme gelirken, önalım hakkı pay devri konusunda gündeme gelecektir.
Sermaye payının devri halinde önalım hakkına TTK 577/1-b maddesinde değinilmiştir.
Ortaklardan birinin sermaye payını dışarıdan bir kişiye devretmesi halinde ortakların önalım hakkı ancak ana sözleşmede öngörülmesi ile mümkündür. Bu yüzden şirket kurulurken esas sözleşmede önalım hakkının düzenlenmesinde fayda vardır.
Önalım hakkı ana sözleşme ile düzenlenmemiş olsa bile, pay devri için genel kurulun onayı gerektiğinden, genel kurul pay devrine onay vermeyerek şirket hissesinin üçüncü kişiye devrine engel olabilir.
Kanunda önalım hakkının nasıl kullanılacağına dair bir açıklık yoktur. TTK616/2-b gereği önalım hakkı genel kurulun devredilemez yetkileri arasındadır. TTK 595 maddesi gereğince de şirket hisse devirleri genel kurula bildirilmelidir. Üç ay içinde genel kurul devri reddetmediği takdirde onayı vermiş sayılacağından kanaatimizce esas sözleşmede hüküm yoksa ortakların önalım hakkını kullanımı üç ay ile sınırlanmalıdır.
İlgili mevzuat
2. Rüçhan hakkı
MADDE 591– (1) Şirket sözleşmesinde veya artırma kararında aksi öngörülmemişse, her ortak, esas sermaye payı oranında, esas sermayenin artırılmasına katılmak hakkını haizdir.
(2) Genel kurulun sermaye artırımına ilişkin kararıyla, ortakların yeni payları almaya ilişkin rüçhan hakkı, ancak haklı sebeplerin varlığında ve 621 inci maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde öngörülen nisapla sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Özellikle, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştiraklerin devralınmaları ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebep olarak kabul edilebilir. Rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması suretiyle hiç kimse haklı görülemeyecek şekilde yararlandırılamaz veya kayba uğratılamaz.
(3) Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için en az onbeş gün süre verilir.
TTK Madde 621
2. Önemli kararlar
MADDE 621–(1) Aşağıdaki genel kurul kararları, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması hâlinde alınabilir:
a) Şirket işletme konusunun değiştirilmesi.
b) Oyda imtiyazlı esas sermaye paylarının öngörülmesi.
c) Esas sermaye paylarının devrinin sınırlandırılması, yasaklanması ya da kolaylaştırılması.
d) Esas sermayenin artırılması.
e) Rüçhan hakkının sınırlandırılması ya da kaldırılması.
f) Şirket merkezinin değiştirilmesi.
g) Müdürlerin ve ortakların, bağlılık yükümüne veya rekabet yasağına aykırı faaliyette bulunmalarına genel kurul tarafından onay verilmesi.
h) Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması.
ı) Şirketin feshi.
(2)Kanunda belli kararların alınabilmesi için ağırlaştırılmış nisap aranıyorsa, bu nisabı daha da ağırlaştıracak şirket sözleşmesi hükümleri, ancak şirket sözleşmesinde öngörülecek çoğunlukla kabul edilebilir.
(3) (Ek: 12/7/2013-6495/52 md.) Bir ortağın şirketten çıkarılma sebeplerinin sonradan şirket sözleşmesine konulabilmesine dair sözleşme değişikliği, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oy birliği ile karar almasıyla mümkündür.[1]