Uzaktan Satış Nedir? Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Neleri Düzenler?
Mesafeli sözleşme, satıcı ile tüketicinin fiziksel olarak bir araya gelmeden, telefon, internet veya diğer uzaktan iletişim araçları kullanarak yapılan satış sözleşmesidir. Bu tür sözleşmeler, ürün veya hizmetlerin tanıtımından satın alma işlemine kadar tamamen uzaktan gerçekleştirilir.
Hepsiburada, Amazon, Trendyol gibi internet sitelerinden aldığımız ürünler bu kapsama girer. Aynı zamanda İnstagram üzerinden bir satıcının ürününü görüp uzaktan alışveriş yaptıysanız da kanun kapsamında korunursunuz.
İnstagramdan Ürün Aldıysanız Cayma Hakkınız 1 Seneye Kadar Uzayabilir
Kanun cayma hakkı konusunda yazılı bilgilendirme yapılmasını öngörmekte. Eğer satıcı size cayma hakkını anlatan yazılı bir bilgilendirme yapmadıysa bu durumda iade süresi 48/4 gereği 1 sene olarak kullanılabilir. Yani aldığın ürünü 364 gün sonra iade edebilirsin.
Sosyal medyada satış yapan butik gibi bazı esnaflar bu bilgilendirmeleri yapmazlar, ödemeyi İBAN üzerinden alırlar ve ürünü kargolarlar. Vatandaş kanuni hakkını kullanırsa uğrayacakları zararı hesaplamaları gerekir.
1. Cayma Hakkı Tanımı
Madde 48/4’e göre:
- Tüketici, 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.
- Bu hak, malın tesliminden itibaren başlar.
2. Cayma Süresinin Uzaması
Madde 48/4 şu duruma da dikkat çeker:
- Tüketici cayma hakkı konusunda bilgilendirilmezse, 14 günlük süreyle bağlı kalmak zorunda değildir.
- Bu durumda, cayma hakkı süresi bir yıl daha uzar.
3. Cayma Hakkı Süresinde Ürünün Kullanımı
Aynı madde şu hükmü içerir:
- Cayma hakkı süresi içinde malın mutat (alışılmış) kullanımı nedeniyle oluşan değişiklik ve bozulmalardan tüketici sorumlu değildir.
- Örneğin, bir kıyafeti denemek veya bir cihazı temel fonksiyonlarıyla test etmek cayma hakkını ortadan kaldırmaz.
4. Satıcının Yükümlülükleri
Madde 48/4 ve 48/6’ya göre:
- Satıcı, cayma hakkına dair tüketiciyi açık ve anlaşılır şekilde bilgilendirmekle yükümlüdür.
- Satıcı, cayma bildirimi aldığında, tüketicinin ödediği bedeli ve varsa teslim masraflarını 14 gün içinde iade etmek zorundadır.
5. Aracı Hizmet Sağlayıcının (Platformların) Sorumluluğu
Madde 48/5-6, özellikle internet üzerinden alışveriş yapılan aracı platformlara ilişkin yükümlülükleri şu şekilde açıklar:
- Aracı hizmet sağlayıcılar (örneğin, e-ticaret siteleri), cayma hakkı dâhil tüm tüketici haklarının kullanılabilmesi için bir sistem oluşturmakla yükümlüdür.
- Tüketicinin talep ve bildirimlerini alacak, bunları takip edecek ve ilgili taraflara iletecektir.
6. Cayma Hakkı İstisnaları
Her ne kadar 48. maddede istisnalar açıkça belirtilmese de, bu konuda ayrıntılar Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 15. maddesinde düzenlenmiştir. Yönetmelikte belirtilen istisnalar arasında şunlar yer alır:
- Kişisel istek ve ihtiyaçlara özel üretilen mallar,
- Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçen ürünler,
- Teslim sonrası hijyen nedeniyle iadesi uygun olmayan ürünler,
- Ambalajı açılmış ses veya görüntü kayıtları gibi ürünler.
Kanun Kapsamında Genel Özet
Yukarıdaki metin ve analiz, tüketicilerin cayma hakkını koruyan net yasal düzenlemeleri açıkça ortaya koyuyor. İşte bu konuda özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar:
- Tüketicilerin korunması için cayma hakkı çok önemli bir güvence sağlar. Bu hak, bir ürün ya da hizmetten memnun kalınmadığında, herhangi bir gerekçe göstermeksizin 14 gün içinde iptal imkânı tanır.
- Satıcıların bilgilendirme sorumluluğu büyük bir yükümlülük getirir. Tüketicinin cayma hakkı ve diğer detaylar hakkında eksiksiz bilgilendirilmesi şarttır. Eğer bu yapılmazsa, tüketicinin cayma hakkı süresi 1 seneye kadar uzar.
- Platformlar da sorumluluk altındadır. E-ticaret platformları, alışverişlerde tüketici haklarını gözetmek ve şikâyetlere çözüm sunmakla yükümlüdür.
- Tüketicinin mağdur edilmemesi esastır. İade süreçlerinde ekstra masraflar çıkarılamaz ve tüketici mağdur edilmeden ödemeler iade edilmelidir.
Yönetmelik İle Getirilen Detayların Özeti
Yönetmelik, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un mesafeli sözleşmelere ilişkin genel hükümlerini detaylandırmak ve uygulama esaslarını düzenlemek amacıyla çıkarılmıştır. Kanun, yalnızca genel ilkeleri belirlerken, yönetmelik bunların uygulanabilirliğini sağlamak için spesifik kurallar getirir. Yönetmeliği inceledikten sonra şu noktalara özellikle dikkat çekmek önemlidir:
1. Yönetmeliğin Detaylı Düzenlemeleri
Yönetmelik, kanunun genel çerçevesini detaylandırır ve uygulama esaslarını belirler. Örneğin:
- Ön bilgilendirme yükümlülüğü (Madde 5-8):
- Tüketicinin, siparişten önce hangi bilgileri alması gerektiğini açıkça listeler. Bu bilgiler arasında, ürünün fiyatı, vergiler, cayma hakkı prosedürleri ve şikâyet yolları gibi bilgiler yer alır.
- Bilgilendirmenin nasıl yapılması gerektiğini (örneğin en az 12 punto büyüklüğünde yazı) belirtir.
- Elektronik platformlardaki bilgilendirme yükümlülüğünü aracı hizmet sağlayıcı ile birlikte müteselsil olarak düzenler.
- Cayma hakkı (Madde 9-15):
- Kanunda belirtilen cayma hakkını detaylandırır.
- Cayma hakkının istisnalarını listeler (örneğin, kişiye özel ürünler, dijital içerik, hijyenik ürünler gibi durumlar).
- Cayma bildiriminin nasıl yapılacağı ve sürecin taraflar için doğurduğu yükümlülükleri açıklar.
- Teslimat ve iade süreçleri (Madde 12-13):
- Malın iade süresi, masraf sorumlulukları ve taşıyıcı ile ilgili özel durumları düzenler.
- Örneğin, tüketicinin bulunduğu yerde taşıyıcının şubesi yoksa, iade masrafını satıcının karşılayacağı gibi spesifik durumlar belirtilir.
2. Aracı Hizmet Sağlayıcıların (Platformların) Sorumluluğu
Kanunda genel olarak düzenlenmeyen bir konu olan aracı hizmet sağlayıcıların sorumlulukları, yönetmelikte detaylandırılmıştır:
- Aracı hizmet sağlayıcılar, ön bilgilendirmenin yapılması ve tüketici haklarının korunması konusunda satıcılarla birlikte müteselsil olarak sorumludur.
- Platformlar, tüketici taleplerini ve şikâyetlerini iletebilecekleri bir sistem kurmak zorundadır (Madde 12/A).
- Örneğin, platform üzerinden yapılan bir alışverişte satıcının iade yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda, tüketici platforma da başvurabilir.
3. Uygulama Alanını Belirleme
Yönetmelik, kanunun uygulanmayacağı durumları açıkça listeler (Madde 2/2). Örneğin:
- Paket turlar, konut kiralama, taşınmaz satışları, veya finansal hizmetler gibi özel alanlar, yönetmelik kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu durum, uygulamada hangi sözleşmelerin mesafeli sözleşme hükümlerine tabi olduğunu netleştirir.
4. Ön Bilgilendirme ve Teyit Süreci
Yönetmelik, ön bilgilendirme yükümlülüğünün nasıl yerine getirileceğini detaylandırır:
- Elektronik ortamda bilgilendirme: Bilgilendirme, tüketicinin sipariş vermeden önce ödeme yükümlülüğü altına gireceğini açıkça belirtmelidir. Aksi halde sözleşme geçersiz sayılır (Madde 8/1).
- Sesli iletişim yoluyla yapılan satışlar: Siparişten önce tüketiciye yapılacak bilgilendirme yöntemini açıkça düzenler (Madde 6/3).
5. İspat ve Belgelerin Saklanması
Yönetmelik, satıcıların ve platformların yükümlülüklerini yerine getirdiğini ispat etmeleri için:
- Cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat gibi işlemlere ilişkin belgelerin en az 3 yıl boyunca saklanmasını zorunlu kılar (Madde 20).
6. Ek Düzenlemeler
Yönetmelik, ilave ödemeler ve yan sözleşmeler gibi konuları da ele alır:
- Yan sözleşmeler: Tüketicinin cayma hakkını kullanması durumunda yan sözleşmelerin de otomatik olarak sona ereceğini düzenler (Madde 14).
- İlave ödemeler: Tüketiciden açık onay alınmadan hiçbir ek ödeme talep edilemeyeceğini ve alınmışsa iade edilmesi gerektiğini belirtir (Madde 19).
