Bazen mesele köpeğin havlaması değil, insanların birbirini duymaması oluyor. Bir yanda “Ben evimde beslerim, kimse karışamaz” diyen bir malik, diğer yanda “Ben de huzurla yaşamak istiyorum” diyen bir komşu… İşte Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi’nin verdiği bu karar, tam da bu çatışmanın nereye kadar gidebileceğini gösteriyor.
Dava nasıl başladı?
Dava aslında klasik bir site tartışmasıyla başlamış: Davacı, komşusunun evinde beslediği köpeğin gürültü yaptığını, korkuttuğunu ve rahatsız ettiğini iddia ediyor. Üstelik site yönetim planında da açıkça “bağımsız bölümlerde evcil hayvan beslenemez” hükmü var. Buna dayanarak köpeğin siteden uzaklaştırılmasını istiyor.
Davalıysa bu yasağın hem insana hem de hayvana aykırı olduğunu savunuyor. Köpeğin kimseye zarar vermediğini, yönetim planındaki yasağın da geçersiz sayılması gerektiğini söylüyor.
İlk derece mahkemesi ne yaptı?
İlk derece mahkemesi fazla derine inmeden, sadece yönetim planındaki maddeye bakarak davayı kabul ediyor. Köpeğin gerçekten rahatsızlık yaratıp yaratmadığı araştırılmıyor. Tapu kaydı bile getirtilmeden “plan var, o halde yasak da var” denilip karar veriliyor.
Bölge Adliye Mahkemesi olaya nasıl yaklaştı?
Bölge Adliye Mahkemesi bu yaklaşımı sert biçimde eleştiriyor. Dosyaya baktığında eksik bırakılmış pek çok nokta görüyor. En önemlisi şu: Bir yer gerçekten Kat Mülkiyeti Kanunu’na tabi mi, yönetim planı tapuya işlenmiş mi, bunlar araştırılmadan verilen bir karar kamu düzenine aykırıdır. Çünkü mahkemenin görevi, taraflar ileri sürmese bile, kanunun uygulanıp uygulanamayacağını re’sen incelemektir.
Yönetim planı bir sözleşme midir?
Ancak BAM’ın esas vurgusu sadece usule değil, düşünceye dair: Mahkeme diyor ki, yönetim planı bir “sözleşmedir”. Ve her sözleşme gibi Borçlar Kanunu’nun 27. maddesine tabidir. Yani eğer bir hüküm, kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine, ahlaka veya kişilik haklarına aykırıysa geçersizdir.
“Hayvan beslenemez” hükmü neden geçersiz görüldü?
Peki bir yönetim planındaki “hayvan beslenemez” hükmü neye aykırı olabilir? İşte bu noktada daire, hukukta artık pek görmediğimiz bir derinlik sergiliyor. Kararda, hayvanların da hak sahibi canlılar olduğu açıkça kabul ediliyor.
1978 tarihli Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi, 1999 tarihli Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi ve 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu birlikte değerlendiriliyor. Bu metinlerin ortak paydası şu: Hayvanlar birer “eşya” değildir; kendi kişilik haklarına sahip varlıklardır.
Bu bakış açısıyla mahkeme diyor ki:
Eğer bir köpek, insanla birlikte uyum içinde yaşıyor, çevresine zarar vermiyor, kirlilik ya da saldırganlık oluşturmuyorsa, onu sırf yönetim planında yazılı olduğu için evden uzaklaştırmak hem hayvanın kişilik haklarına hem de hukukun vicdanına aykırıdır.
Komşuların huzur hakkı nerede devreye girer?
Bunun tam tersi durumda ise, yani köpek gerçekten saldırgan davranıyor, gece boyunca havlayarak insanları rahatsız ediyorsa, hijyen kuralları ihlal ediliyorsa, o zaman diğer kat maliklerinin de güvenlik ve huzur hakkı devreye girer. Çünkü insanın rahatsız edilmeme hakkı da aynı ölçüde korunmalıdır.
Bu nedenle mahkeme çok net bir denge kuruyor:
Evcil hayvan beslemek bir hak, ama sınırsız değil. Hayvanın çevreye verdiği rahatsızlık objektif olarak tespit edilmelidir. Bu da keşif, tanık, bilirkişi ve hatta desibel ölçümüyle yapılır.
Mahkemenin çizdiği ölçütler nelerdir?
Mahkemenin talimatı açık:
- Gürültü varsa ölçülmeli,
- Saldırganlık iddiası varsa veteriner bilirkişi incelemeli,
- Çevre kirliliği varsa yerinde keşif yapılmalı.
Ve tüm bu deliller toplandıktan sonra ancak hayvanın evden uzaklaştırılıp uzaklaştırılmayacağına karar verilebilir.
Yönetim planı gerçekten tarafları bağlar mı?
Bir başka dikkat çekici nokta: Daire, yönetim planlarının çoğu zaman inşaat firmaları tarafından tek taraflı hazırlandığını, maliklerin bu aşamada söz hakkı bile olmadığını hatırlatıyor. Dolayısıyla bu tür hükümler “genel işlem şartı” olarak kabul edilebilir. Yani sözleşmenin zayıf tarafı olan malik aleyhine dengesiz bir madde varsa, o madde de geçersizdir.
