Hayat Sigortası Kredi Çekerken Zorunlu Mu?

Kredi Çekerken Hayat Sigortası Zorunlu mu?

Birçok kişi kredi başvurusu yaparken şu cümleyi duymuştur: “Hayat sigortası yapılmadan krediyi kullandıramayız.” O an imzalar atılır, kredi hesabınıza yatar ama bakarsınız ki 20 bin liralık sigorta primi kesilmiş. İşte asıl soru burada başlar: Hayat sigortası gerçekten zorunlu mu, yoksa bankaların dayatması mı?

Bu yazıda, hem mevzuatı hem de uygulamayı ele alarak konuyu netleştireceğim.

Bankalar kredi verirken hayat sigortası yaptırmak zorunda mı?

Hayır. Hiçbir kredi türünde hayat sigortası yasal zorunluluk değildir.

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un İkinci Bölüm – Tüketici Kredileri başlığı altında, MADDE 29 düzenlenmiştir. Bu madde, 24/03/2022 tarihli 7392 sayılı Kanun ile değiştirilmiş ve başlığı da “Sigorta, yan finansal ürün ve hizmet sunumu” olmuştur.

İlgili hüküm

Madde 29/1:

“Tüketicinin yazılı veya kalıcı veri saklayıcısı aracılığıyla açık talebi olmaksızın kredi bağlantılı sigorta yaptırılamaz. Kredi veren, kredi bağlantılı sigorta içermeyen bir sözleşmeyi de tüketiciye teklif etmek koşuluyla kredi bağlantılı sigorta yaptırılmasını içeren bir kredi sözleşmesini tüketiciye sunabilir.”

Ne anlama geliyor?

• Hayat sigortası veya başka bir kredi bağlantılı sigorta, tüketicinin açık talebi olmadan yapılamaz.
• Banka, sigortasız kredi seçeneğini de sunmak zorundadır.
• Eğer tüketici sigorta yaptırmayı kabul ederse, istediği sigorta şirketinden aldığı teminatı bankaya sunabilir. Bu da yine aynı maddenin 29/2. fıkrasında güvence altına alınmıştır.
• Ayrıca 29/3. fıkraya göre, kredi sözleşmesi krediyle ilgisi olmayan başka ürün ve hizmet alımına bağlanamaz.

Yani banka size sigorta önerebilir ama sizin onayınız olmadan poliçe düzenleyemez. Ayrıca kanun, tüketici sigorta yaptırmak isterse, istediği sigorta şirketinden poliçe alabilme özgürlüğünü de güvence altına alır.

Hangi kredi türlerinde hayat sigortası daha çok karşımıza çıkar?

• İhtiyaç Kredisi: Genelde tek dayatma burada olur. Sigortasız da mümkündür.
• Konut Kredisi: Hayat sigortası zorunlu değil ama banka ısrarcı olabilir. Yasal olarak mecburiyet yoktur. DASK (deprem sigortası) zorunlu, ama o bambaşka bir konu.
• Taşıt Kredisi: Hayat sigortası yine zorunlu değil. Trafik sigortası zorunludur, kasko bankaların talebiyle istenir ama o da hayat sigortasıyla karıştırılmamalıdır.

Her üç kredi türünde de hayat sigortası tamamen isteğe bağlıdır.

Bankaların İstediği mi, Kanunun Zorunlu Kıldığı mı? Sigorta Gerçeği

Kredi çekerken bankaların önümüze koyduğu sigortalar arasında çoğu zaman kafa karışıklığı yaşanıyor. DASK deprem sigortası konutta, zorunlu trafik sigortası araçta zaten kanun gereği yapılmak zorunda. Kasko ise yasal olarak zorunlu değil, ama bankalar rehinli aracı güvenceye almak için talep edebiliyor. Bunların hepsi ayrı hukuki düzenlemelerden doğuyor.

Oysa hayat sigortası bambaşka bir ürün: hiçbir kanunda zorunlu tutulmamış, yalnızca bankaların önerdiği, sizin tercih edeceğiniz bir güvence. İşte çoğu tüketicinin kafasını karıştıran nokta da bu; zorunlu olanla opsiyonel olanın birbirine karıştırılması.

Hayat sigortası yaptırmanın faydaları neler?

• Vefat halinde borç mirasçılara kalmaz. Sigorta borcu kapatır, aile yük altında kalmaz.
• Maluliyet veya hastalık riskine karşı güvence sağlar. Bazı poliçeler işsizlik teminatı da sunar.
• Banka faiz indirimi yapabilir. Sigortalı kredilerde faiz oranı daha düşük olabilir.
• Vergi avantajı vardır. Sigorta primleri gelir vergisinden düşülebilir.

Dezavantajları ve tüketicinin bilmesi gerekenler neler?

• Ek maliyet: Poliçe primi genelde kredi tutarından kesilir. Bu cebinizden çıkan toplam parayı artırır.
• Poliçe şartları: Bazı durumlar (önceden var olan hastalık, intihar vb.) kapsam dışı olabilir.
• Faiz avantajı kaybolabilir: Sigortayı iptal ederseniz banka faiz oranını artırabilir.
• Yaş ilerledikçe prim artar. Özellikle uzun vadeli kredilerde bu fark hissedilir.

Sigorta kesildiyse iptal ve iade mümkün mü?

Evet, mümkün.

1) “İlk 15 gün içinde cayma → tam iade” ne demek, nerede yazıyor?

Ne demek?
Poliçe size ulaştıktan sonra 15 gün içinde “vazgeçiyorum” derseniz, sözleşme başa sarar ve ödediğiniz primin tamamını geri alırsınız.
Bilgilendirme hiç yapılmadıysa, bu hak ilk prim ödeme tarihinden itibaren 1 aya kadar uzar.

Nerede yazıyor?

• Hayat Sigortası Genel Şartları m.12 (Cayma hakkı): 15 gün/1 ay süreleri + bilgilendirme yükümlülüğü.
• İspat kimde? Bilgilendirmenin yapıldığını sigorta şirketi ispatlamak zorunda (m.12).

Pratikte nasıl yaparım?
Sigorta şirketine (veya acentesine) yazılı olarak (e-posta/kalıcı veri saklayıcı da olur) “cayma” talebi iletirsiniz. Süre içindeyseniz tam iade olur.

Türk Ticaret Kanunu

III – Sözleşmeden cayma

MADDE 1489-(1)Sigorta ettiren, sigortacının kendisine cayma hakkını kullanabileceğini bildirmesinden itibaren onbeş gün içinde sözleşmeden cayabilir. Bilgilendirmenin yapıldığı sigortacı tarafından ispatlanır. Bilgilendirme yapılmamışsa cayma hakkı ilk primin ödenmesinden bir ay sonra sona erer.

(2)1430 uncu madde hükmü saklıdır.

2) “15 günden sonra iptal → kullanılmayan süre (prorata) iadesi” nasıl çalışır?

Metinde açık bir “prorata” cümlesi var mı?
15 günden sonra iptal edince iade nasıl oluyor?

Genel Şartlar ne diyor?
Hayat Sigortası Genel Şartları yalnızca ilk 15 günlük cayma hakkını açıkça düzenler. Yani, “15 günden sonra iptal edersen paran şu şekilde iade edilir” diye yazılı bir cümle yok.

Peki neden iade yapılıyor?
Çünkü bankaların kredi verirken yaptığı hayat sigortaları genellikle yıllık risk sigortasıdır. Bu tür sigortalarda “kazanılmamış prim” ilkesi geçerlidir.

• Yani poliçeyi iptal ederseniz, şirketin aldığı primin, kullanılmayan günlere denk gelen kısmı size geri ödenir.
• Bu uygulama kanunda tek tek yazmıyor ama sigortacılık tekniği, poliçelerin özel şartları ve SEDDK’nın yerleşik uygulamaları bunu gerektiriyor.

Özel durum: Birikimli sigortalar
Birikim özelliği olan, yani tasarruf da içeren hayat sigortalarında iade hesabı farklı yapılır. Bu tür poliçelerde prim iadesi aktüeryal değer denilen matematiksel bir hesapla yapılır (Genel Şartlar m.16). Ama bankaların krediye bağlı olarak yaptığı klasik risk poliçelerinde durum basittir: poliçe iptal edilir, kalan günlere ait prim iade edilir.

Sonuç:

Biriktirmeli sigortalar → aktüeryal değer hesabına göre iade.

15 gün içinde iptal → primin tamamı iade.

15 günden sonra iptal → kullanılmayan süreye denk gelen prim iade.

3) “Bankanın yaptığı poliçe yerine kendi poliçemi sunma” hakkı nereden?

Ne demek?
Bankanın yaptırdığı hayat sigortası yerine, aynı teminatı veren poliçeyi istediğiniz sigorta şirketinden alıp bankaya sunabilirsiniz. Banka bunu kabul etmek zorundadır; bankanın yaptırdığı poliçe de iptal edilir, iade hesabı yapılır.

Nerede yazıyor?

• 6502 sayılı TKHK m.29/2: “Tüketicinin istediği sigorta şirketinden sağladığı teminat, kredi veren tarafından kabul edilmek zorundadır.”

Not: Bu hak Genel Şartlar’da değil, Tüketici Kanunu’nda düzenlenmiştir.

4) “Krediyi erken kapattım → kalan süre iadesi” niye mümkün?

Ne demek?
Kredi borcu bittiğinde, krediyi güvenceye alan riziko fiilen ortadan kalkar. Poliçe iptal edilir ve kalan süreye ait prim iade edilir (ürün tipine göre).

Nerede yazıyor?
Genel Şartlar’da “kredi kapandıysa iade” diye özel bir cümle yok; ama:

• Genel Şartlar m.4 (sözleşmenin konusu/teminat) mantığı: Teminatın dayanağı bitti.
• Teknik esas + özel şart + uygulama: Kalan süre/kazanılmamış prim iadesi yapılır.
  Uygulamada bankalar/sigorta şirketleri bunu iade eder; edilmezse hakem heyeti/yargı yoluna gidilir.

5) “Dayatma haksız şart—iade” yaklaşımı neye dayanıyor?

Ne demek?
Banka, “sigorta zorunlu” diyemez; açık talebiniz olmadan sigorta yaptıramaz. Aksi hâl “haksız şart” niteliği taşır; iade kararları çıkar.

Nerede yazıyor?

• TKHK m.29/1: “Açık talep olmaksızın kredi bağlantılı sigorta yaptıramazsın.”
• Haksız şart ilkeleri (TKHK genel hükümler) + Yargıtay/THH kararları: Dayatma hallerinde iade ve iptal yönünde çok sayıda karar vardır.

Not: Bu kısım Genel Şartlarda değil; Tüketici Kanunu + içtihat/uygulama alanında.

Bireysel Kredilerle Bağlantılı Sigortalar Yönetmeliği Tüketiciye Ne Sağlıyor?

Bankadan kredi alırken önünüze konan sigorta poliçeleri çoğu zaman kafa karıştırıyor. İşte bu yönetmelik, hem bankaların elini sınırlıyor hem de tüketiciye ciddi haklar tanıyor.

Zorunlu Sigortalarla İhtiyari Sigortalar Ayrılıyor

Banka, sadece kanunen zorunlu olan sigortaları (örneğin DASK, zorunlu trafik sigortası) kontrol etmek zorunda. Hayat sigortası böyle bir zorunluluk değildir.
(Madde 5 ve 6)

Sigortasız Kredi Seçeneği Sunulmalı

Bankanın, tüketiciye “sigortasız kredi” seçeneğini sunması gerekir. Sigortayı kabul etmediğiniz için kredi vermemesi veya bunu sözleşmeye şart koşması hükümsüzdür.
(Madde 13/1)

Bilgilendirme Yükümlülüğü

Kredi sözleşmesi yapılmadan önce banka, sigorta hakkında açık ve yazılı bilgilendirme yapmak zorundadır. Sigortanın türü, süresi, primi ve kapsamı bu belgede yer almalıdır. İmzalanmadan yapılan poliçeler geçerli değildir.
(Madde 7)

Kendi Poliçenizi Getirme Hakkı

Tüketici, istediği sigorta şirketinden poliçe yaptırabilir ve bunu bankaya ibraz edebilir. Banka, bu poliçeyi kabul etmek zorundadır. Ayrıca, kendi poliçenizi ibraz ettiğinizde, bankanın yaptığı sigorta iptal edilmeli ve ödediğiniz prim 5 iş günü içinde iade edilmelidir.
(Madde 11/1 ve Madde 13/1)

Sigorta Dayatması Haksız Şarttır

Sigortanın sadece belli bir şirkete yaptırılacağına dair sözleşme maddeleri geçersizdir. Yargıtay da bu tür dayatmaları “haksız şart” olarak nitelendirmektedir.
(Madde 13/1)

Prim İadesi Güvencesi

Krediyi erken kapatırsanız ya da sigortayı sonlandırırsanız, kalan günlere denk gelen primin size iadesi gerekir. Yönetmelik, gün esaslı iadenin nasıl yapılacağını düzenlemiştir.
(Madde 11/1, Madde 14/2)

İnsanların en çok merak ettiği sorular

Banka sigorta yaptırmazsam krediyi reddedebilir mi?

Hayır, yasal olarak krediyi sırf bu nedenle reddedemez. Ancak sigortasız kredi için daha yüksek faiz oranı uygulayabilir.

İmzaladım ama istemiyorum, iptal edebilir miyim?

Evet. Cayma hakkı ve poliçe iptali yolları açıktır. Başvurunuzu sigorta şirketine yazılı yapmanız yeterlidir.

Sigortasız kredi daha mı pahalı olur?

Çoğu bankada evet, faiz biraz daha yüksek olur. Ama ödediğiniz toplam maliyet bazen sigortasız kredide daha düşük çıkabilir. Burada hesap yapmak gerekir.

Dayatma varsa hakkınızı arayın

Hayat sigortası, doğru koşullarda aileyi koruyan bir güvence. Ancak bankanın bunu zorunluymuş gibi dayatması, tüketici hukukuna aykırıdır. Sigorta yaptırmak istiyorsanız, kendi poliçenizi seçme hakkınız var. İstemiyorsanız da banka size sigortasız kredi seçeneğini sunmak zorundadır.

Eğer sizden haksız şekilde prim kesildiyse, önce bankaya itiraz edin, sonuç alamazsanız Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurarak iade talep edebilirsiniz.

Kredi Çekmeyi Düşünüyorsanız Bilin!

Kredi alırken hayat sigortasının zorunlu olmadığını, tamamen sizin kararınız olduğunu unutmayın. Bankanın dayatmasına boyun eğmek zorunda değilsiniz. İhtiyacınıza göre sigorta yaptırabilir ya da iptal ettirebilirsiniz.