1. Türk Vatandaşı Kimliksiz (Belgesiz/Vatansız) Yabancı ile Türkiye’de Evlenebilir mi?
1.1. Evlilik için Aranan Belgeler Nelerdir?
Türk Hukukuna Göre Yabancıların Evlenebilmesi İçin Gerekli Belgeler (Evlendirme Yönetmeliği m.20 ve ilgili hükümler doğrultusunda)
Evlendirme Yönetmeliği m.20‘ye göre, evlenme dosyasına konulması gereken belgeler arasında:
- Beyanname (evlenme beyannamesi),
- Resmî veya özel sağlık kurumlarından alınacak sağlık raporu,
- Rıza belgesi (gerekli ise),
- Vesikalık fotoğraf,
- Nüfus kayıt örneği veya evlenme ehliyet belgesi
bulunmalıdır.
Yabancılar açısından özel hüküm:
Aynı maddenin devamında açıkça belirtilmiştir:
“Yabancılar için, yetkili merkezi makamlarca veya o devletin yerel temsilcilikleri tarafından kişinin adını, soyadını, ana ve baba adı ile doğum tarihini ve evlenmesine engel halinin bulunup bulunmadığını gösterir şekilde düzenlenerek verilmiş ve usulüne göre tasdik edilmiş olan belge, evlenme ehliyet belgesi kabul edilir.”
Ayrıca:
“Evlenme ehliyet belgelerinin, yabancının kimlik bilgilerini içerir ve kayıttaki bilgi ve belgelere göre evlenmesine engel bir halinin olup olmadığını belirtir şekilde düzenlenmiş olması gerekir.”
Bu Ne Anlama Geliyor?
Fahri konsolosluklarca düzenlenen belgeler geçerli sayılmaz. Belgenin, yetkili resmi makamlarca verilmesi gerekir (aynı maddenin son fıkrası).
Yabancının kimlik bilgilerinin ve medeni haline ilişkin durumun, bağlı olduğu ülkenin resmi makamları tarafından belgelenmesi zorunludur.
Kimliksiz veya vatansız bir yabancı:
Ne nüfus kayıt örneği,
Ne de evlenme ehliyet belgesi ibraz edemeyeceğinden → Evlilik başvurusu yapılamaz.
1.2. Vatansız Kişiler İçin Çözüm Ne Olabilir?
Kimliksiz kişilerin önce kimlik tespiti ve tanınma sürecinden geçmesi, ardından evlilik başvurusunda bulunması gerekir.
Bu süreçte atılabilecek adımlar:
a. Geçici Koruma ya da Uluslararası Koruma Başvurusu (İkamet İzni alma amacıyla):
Kişi, vatansızlık beyanında bulunarak Göç İdaresi Başkanlığı’na başvurur. Başvuru sonucunda:
- Kişiye vatansızlık belgesi (Stateless Person Certificate) verilebilir (1954 Vatansız Kişilerin Statüsü Sözleşmesi’ne uygun olarak).
- Bu belgeyle ikamet izni başvurusu yapılabilir.
- İkamet izni verildikten sonra kişi, kayıt altına alınmış bir yabancı statüsüne girer ve evlenmesine izin verilir.
b. Mahkeme Kararıyla Kimlik Tespiti:
Nadiren de olsa, noterler veya mahkemeler yoluyla tanık beyanları ve eldeki belgelerle kişinin kimliği tespit edilebilir. Bu süreç oldukça zordur ve her zaman olumlu sonuçlanmaz.
2. Yabancıya Türkiye’de Kimlik Verilememesi Durumu: Ne Olur?
Eğer yukarıdaki süreçler başarısız olursa:
- Evlilik başvurusu reddedilir çünkü kişi, Türk makamları nezdinde “yok hükmünde”dir.
- Kişi, hastane, eğitim, banka, nikah gibi resmi işlemlerde yer alamaz.
- Türk vatandaşıyla birlikte yaşasa dahi, yasal bir bağ kurulamaz.
Bu durum, insan hakları bağlamında aile hayatının ihlali olarak da değerlendirilebilir. Nitekim Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) birçok kararında, kimliksizliğin aile hayatına erişimi engellediği durumlar ifade özgürlüğü ve özel hayata saygı kapsamında ihlal sayılmıştır (örneğin: Hoti v. Croatia, 2018).
Hoti Kararının Konuyla İlgisi:
- Konu neydi?
Hoti, Hırvatistan’da doğmuş büyümüş ama hiçbir ülke tarafından vatandaş olarak tanınmayan, kimliksiz biriydi. Hiçbir ülkeye “geri gönderilemeyen”, ancak Hırvatistan da ona ikamet vermeyince hukuki statüsüz kaldı. Bu durum onun:- sağlık hizmeti alamamasına,
- evlenememesine,
- iş bulamamasına,
- yasal bir hayat kuramamasına neden oldu.
- AİHM ne dedi?
AİHM, Hoti’nin özel hayat ve aile kurma hakkının (AİHS m.8) ihlal edildiğine hükmetti. Gerekçesi şu: “Devletin, uzun süredir ülkede yaşayan ve başka yere gidemeyen bir kişiye, sürekli olarak yasal ikamet hakkı tanımaması, onun özel hayatını, sosyal bağlarını ve insan onurunu zedelemektedir.”
3. Başka Bir Ülkede Evlenmek Mantıklı mı?
3.1. Yurt Dışında Evlilik İhtimali
Eğer Türkiye’de kimlik sorunları nedeniyle evlenilemiyorsa, aşağıdaki yöntem makul bir çözüm olabilir:
- Türk vatandaşı ve kimliksiz kişi, üçüncü bir ülkede (örneğin Gürcistan, KKTC, bazı Balkan ülkeleri) sivil nikah kıyar.
- Bu ülke, evlilik için kimlik dışında alternatif belgeleri (örneğin tanık beyanı) kabul ediyorsa evlenme gerçekleşebilir.
- Evlilik belgesi ile Türkiye’ye dönülür.
3.2. Türkiye’ye Dönüş ve Evliliğin Tanınması
- Türkiye’deki nüfus müdürlüğüne yabancı evlilik belgesi ile başvuru yapılır.
- Evlilik, tanındıktan sonra yabancı kişi için aile ikamet izni başvurusu yapılabilir.
Ancak sorun şudur: Eğer kişi hâlâ pasaport ya da geçerli seyahat belgesi sunamıyorsa, Türkiye’ye vize alması mümkün olmayabilir.
Buna çözüm olarak:
- Evlenen çift, birlikte oturma izni verilen bir ülkeye (örneğin Gürcistan, Ermenistan gibi) yerleşip, oradan aile birleşimi yoluyla Türkiye’de uzun dönem ikamet izni başvurusu yapabilir.
4. Alternatif: Yargı Yoluna Başvurmak
Eğer tüm idari yollar tıkanırsa, Türk vatandaşı ve kimliksiz kişi:
- Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir (aile hayatı hakkı kapsamında).
- Veya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurarak, Türkiye’nin aile kurma hakkını engellediğini iddia edebilir.
AİHM’nin yerleşik içtihadına göre (Abdulaziz, Cabales and Balkandali v. UK, 1985), devletler yabancıların girişine sınırsız engel koyamaz; özellikle aile birliği söz konusuysa.
Olay neydi?
- İngiltere’de yasal olarak yaşayan üç kadın, evlendikleri eşlerini İngiltere’ye getirmek istiyor.
- İngiliz devleti, “eşleriniz burada doğmadı, bu yüzden ülkeye giremezler” diyor.
- Kadınlar diyor ki:
👉 “Biz İngiltere’de yaşıyoruz ama eşlerimizi getiremiyoruz, bu aile hayatımıza müdahale demek.
Ayrıca erkekler eşlerini kolayca getirebiliyor, bu kadınlara ayrımcılık!”
AİHM ne karar verdi?
- Aile birliği (AİHS m.8) korunmalı.
- Kadınlara böyle engel koymak, cinsiyet temelli ayrımcılık (AİHS m.14).
- Yani devlet isterse aile birliğini engelleyemez, hele ki bu uygulama kadınlara karşı haksızsa.
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
- Türkiye’de kimliksiz bir yabancıyla evlenmek doğrudan mümkün değildir.
- Önce vatansızlık statüsü, ardından ikamet izni, sonra da evlilik işlemi gereklidir.
- Alternatif olarak, başka bir ülkede evlenmek ve evliliği tanıtmak mümkündür; ancak Türkiye’ye girişte yine pasaport veya seyahat belgesi gereklidir.
- En stratejik yol, geçici koruma ya da uluslararası koruma başvurusu ile kişiyi Türk makamlarına kayıt ettirmek ve ardından evlilik prosedürüne geçmektir.
Dikkat Önemli Uyarı
Yabancı bir kişinin sahte kimlikle evlenmeye çalışması, resmi belgede sahtecilik suçu (TCK m.204) kapsamında değerlendirilir ve ağır ceza yaptırımı doğurur. Türkiye’deki evlendirme memurlukları, başvuru sırasında sunduğunuz kimlik ve evlenme ehliyet belgesini MERNİS ve Göç İdaresi sistemlerinden anlık olarak sorgular. Sunulan belge sahte ise sistem otomatik olarak uyarı verir, belge doğrulanamaz, işlem durdurulur ve ilgili kişi yakalanarak sınır dışı (deport) edilir. Bu nedenle, sahte kimlik ya da belgeyle yapılan evlilik başvuruları yalnızca hukuken geçersiz olmakla kalmaz, aynı zamanda cezai ve idari sonuçlar doğurur. Bu tür girişimlerin, geri dönüşü olmayan sonuçlar yaratabileceği unutulmamalı ve her zaman hukuki ve meşru yollar izlenmelidir.
