Yazıya basına yansıyan enteresan bir haberle başlamak istiyorum. Bir avukat müvekkili kurtarmak için dosyadaki delili ağzına atıp yutar ve o esnada kayıtta olan güvenlik kamerasına yakalanır.
Avukatın delili yok etmesi suç mudur ? Sorunun cevabı TCK 281’de bulunur.
Delil yok etmeye ilişkin düzenlemenin amacı nedir ?
Suçun işlenmesi ve failin tespiti için delillerin önemi tartışılmaz. Ancak, suç delillerinin yok edilmesi, gizlenmesi veya değiştirilmesi maddi gerçekliğin ortaya çıkmasını engelleyerek hüküm kurulmasını engeller ve devletin adil yargılama yapma görevini yerine getirmesine mâni olur. Bu nedenle, kanun koyucu bu tür eylemleri suç sayarak adli süreci koruma amacını taşır. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Adliyeye Karşı Suçlar bölümünde yer alan 281. madde, suç delillerinin yok edilmesi, gizlenmesi veya değiştirilmesi eylemlerini cezalandırır.
Şüpheden sanık yararlanır ne demek ?
İnsan haklarına saygı gösteren ve demokratik rejimle yönetilen ülkelerde, hukuk sistemlerinin vazgeçilmez ve evrensel ilkelerinden biri olan “masumiyet karinesi” ya da “suçsuzluk” ilkesidir. Latincede “in dubio pro reo” olarak ifade edilen bu ilke, ceza davasında sanığın suçlu olduğuna dair herhangi bir şüphe varsa, mutlaka sanık yararına değerlendirilmesi gerektiğini vurgular. Bu kural, suçun işlenip işlenmediği, kimin tarafından işlendiği veya nasıl işlendiği konularında herhangi bir şüphe olduğunda uygulanabilir.
Delili gizleyen kişi, gizlemiş olduğu delili kendisi resmi bir kuruma fotokopi ek olarak başka bir amaçla ibraz etmiş ve daha sonra o belgenin sahteliği hususu gündeme gelince belgenin aslını sunmaktan imtina etmişse artık ortada bir şüphe kalmadığından, bu kural uygulanmayacaktır.
“Nemo Tenetur” ilkesi nedir ?
“Nemo Tenetur” ilkesi, bir kişinin kendisi veya yakın akrabaları hakkında suçlamalarda bulunmak veya kanıt sunmak zorunda olmadığını ifade eder. Bu ilke, kişinin kendi davasında sessiz kalma hakkına ve akrabalarının davalarında tanıklıktan çekilme hakkına dayanır. Adil bir yargılama sürecinin sağlanmasına katkıda bulunur.
Bu ilke, hiç kimseye kendi kendini ya da yakın akrabalarını suçlamak veya karşılarında ifade vermeye zorlanmak zorunda kalmayacakları güvencesi sağlar. İşin özü, bir kişi kendisine veya yakınlarına zarar verecek ifadelere zorlanamamasıdır.
Örnek olarak, iki kişi ünlü bir mağazaya girerek hırsızlık yaparlar ve mağazadaki tüm değerli eşyaları toplarlar. Hırsızlık failleri güvenlik kamerası görüntülerinden tanınabilirler. Ancak, hırsızlar eşkallerinin tespit edilmesini istemedikleri için, üçüncü bir kişiden bu görüntüleri silmesini talep ederler. Üçüncü kişi gerçekleri saklamak amacıyla kamera kayıtlarını yok ederse, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçunu işlemiş olur. Mağaza, suçtan zarar gördüğü için davada taraf olarak yer alabilir.
Suçun delilini yok eden, silen, gizleyen, değiştiren veya bozan kişi, suçun faili olarak kabul edilir.
Suç delillerini yok etmeye örnekler;
- Suça ilişkin Kamera görüntülerinin silinmesi
- Harddsiklerin silinmesi
- USB belleğin yakılması
- Silahın denize atılması
- Kanlı halının yakılması, silinmesi, gömülmesi
- Bıçağın çöpe atılması
- Evrak asıllarının yakılarak ya da yırtılarak imha edilmesi
- Parmak izi olan eşyanın yok edilmesi
- Avukat ofisine girip delillerin çalınması
- İcra müdürlüğüne sunulan evrak aslının bir şekilde elde edilip dosyadan alınıp imha edilmesi
Suç delilini gizlemek nasıl cezalandırılır ?
Belgenin saklanmasını, suç deliline ulaşılmasını engellemek için resmi makamların talebine rağmen belgenin makamlara sunulmaması anlamına gelir.
Suçu ağırlaştıran neden nedir?
Suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi ve kamu görevlisinin kendi göreviyle bağlantılı olacak şekilde delilleri değiştirmesi, yok etmesi durumudur.
Polisin delil karartmasına örnek bir olay,
Bir genç kız kolluk görevlisinden cinsel tacize uğradığını şikayet etmek için emniyete müracaat eder. Nöbetçi polis olaydaki şüphelinin arkadaşı olduğunu fark eder. Mağdurun beyanını kaydetmeden çöpe atar ve mağduru kolluk binasından gönderir. Bu eylem, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı olarak suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçunun nitelikli halinin işlendiğini gösterir. Kolluk görevlisinin, kamu görevlisi niteliğine haiz olması ve icra etmiş olduğu yok etme eyleminin göreviyle bağlantılı olması maddi unsurları sağladığından, suçun nitelikli halini düzenleyen TCK 281/2 ‘den cezalandırılması gerekmektedir.
Avukatın dosyadaki delili yediği örnekte de avukat kamu görevlisi sayıldığından ve kamu görevi icra ederken görevin sağladığı yetki ile dosyaya erişim sağlayarak delili dosyasından koparıp imha ettiğinden nitelikli hal oluşmuştur.
Delil karartma suçu taksirle işlenebilir mi?
TCK 281 Suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçu taksirle işlenemez. Kanunda açıkça suçun kasten işlenebilen suçlardan olduğu belirtilmiştir. Doktrinde bu husus eleştirilmektedir. Adli kolluk personeli, kolluk, savcılık kalemleri dikkatsizlik sonucu delillerin kaybolmasına, bozulmasına yol açmaktadır.
Kolluk aramalarında sıklıkla gördüğümüz üzere evde arama yapılır, terör örgütünün yapılanmasına dair bilgisayarlardan örnekler alınır ve el konulur. Ancak polis aracında köpüklü kutuda muhafaza edilmeyen hardiskler sarsıntıdan bozulur ve deliller kullanılamaz hale gelir. Suçun taksirle işlenebilen hali düzenlenmiş olsa bu gibi durumlarda çok sayıda kamu görevlisi hakkında soruşturma başlatılırdı. Ancak, açık bir ihmal ve göz göre göre dikkatsizlikle delillerin zayi olmasına sebep olunmuşsa bu kez TCK 257 görevi kötüye kullanma suçu oluşabilir.
Etkin pişmanlık uygulanır mı ?
Etkin pişmanlık suç tamamlandıktan sonra, suçun neden olduğu zararı gidermek için ortaya koyulan çabadır. Mahkeme karar vermeden evvel yani henüz kovuşturma aşaması devam ederken fail suç delilini mahkemeye ibraz ederse cezada 4/5 oranında indirime hak kazanır.
Şahsi cezasızlık sebebi var mıdır ?
Kişi kendi işlediği suçun delilini gizlerse kanun maddesine göre cezalandırılmayacaktır. Bir kişi cinayet silahını ormanda gizlemişse maddi anlamda suç oluşmuş dahi olsa özel şahsi cezasızlık sebebi hükmü gereğince TCK 281’den yargılama yapılamayacaktır.
Teşebbüs mümkün müdür ?
Suç delillerini yok etme veya karartmaya teşebbüs mümkündür. Fail suçu işlemeye başlamadan önce icra eylemleri esnasında yakalanabilir ve eylem bütünlüğü başka bir etken nedeniyle bozulabilir.
Arkadaşının evinde arama yapılırken uyuşturucu maddeyi gören ve polisler fark etmeden tuvalete dökmeye çalışan kişi, polisin dikkati sayesinde yakalanırsa teşebbüs hükümleri uygulanacaktır.
Gönüllü vazgeçme mümkün müdür ?
Gönüllü vazgeçme mümkündür. Bir işyerinde taciz görüntülerini tespit eden bilişim uzmanı çalışanlarının görüntüleri imha etmek üzereyken vazgeçip yetkililere kopya alıp teslim etmesi durumunda gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanır. Teşebbüs suçundan yargılanmaz.
Fikri içtima uygulaması nasıl olur ?
Farklı neviden fikri içtima yani bir eylemle iki suç oluşursa, ağır olanın cezalandırıldığı, hafif olanın dikkate alınmadığı suç tipi suç delillerini gizleme suçunda uygulanabilir.
Hırsızlık yapan şahsın çaldığı eşyaları götürürken kayıt alan kameraları silmesi durumunda hem hırsızlık suçu hem de suç delillerini yok etme suçu oluşacak, fail sadece ağır olan suçtan cezalandırılacaktır.
Cinayet suçunda delillerin gizlenmesi nasıl olur ?
‘Sanık …’ın maktul öldükten sonra aracıyla gelerek maktulün gömülü olduğu yere, diğer sanıklar ile birlikte cesedi götürmesi şeklinde subüt bulan eyleminin TCK’nin … maddesinde yazılı suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçunu oluşturduğu gözetilmeksizin beraatine karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir’ YARGITAY 1. Ceza Dairesi Esas: 2019 / 321 Karar: 2020 / 908 Karar Tarihi: 04.03.2020
‘Sanık … hakkında suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçundan verilen beraat kararının incelenmesinde; Oluşa ve dosya kaspsamına göre, sanık …’nun maktül …’in ölümüne sebep olacak şekilde herhangi bir eyleminin bulunmadığı ve bu eylemin sanık … tarafından gerçekleştirildiğinin sabit olduğu, sanığın bu durumu da bilerek sanık … tarafından suçun işlenilmesinde kullanılan bıçağı saklamak suretiyle suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçunu işlediği ve bu suçtan dolayı mahkumiyeti gerektiği halde yanılgılı şekilde hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.’ YARGITAY 1. Ceza Dairesi Esas: 2019 / 1643 Karar: 2020 / 466 Karar Tarihi: 11.02.2020
Cinayeti örtmek için aracın uçurumdan aşağı atılması
‘Söz konusu kararlara ilişkin iddianamelerde suçun adının ve sevk maddesinin yazılı olmadığı, sadece bir olay açıklanırken başka bir olaydan bahsedildiği, uyuşmazlık konusu iddianamede ise, suçun adı ile sanıkların cezalandırılmaları istenilen sevk maddelerinin açıkça yazılı olduğu, öte yandan mala zarar verme suçunun genel kast ile işlenebilen bir suç olduğu da gözetildiğinde delillerin yok edilmesi maksadıyla yapılmış olsa dahi bir aracın uçurumdan aşağı atılmasının doğal olarak o aracın zarar görmesine neden olacağı anlaşıldığından, her iki sanık hakkında mala zarar verme suçundan usulünce açılmış bir kamu davası bulunduğunun kabulü gerekmektedir. Bu itibarla, Yerel Mahkemenin direnmeye konu karar verilmesine yer olmadığına dair kararlarının, sanıklar hakkında mala zarar verme suçundan usulüne uygun olarak açılmış bir kamu davası bulunduğu ve bu konuda bir karar verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmelidir.’ YARGITAY . Ceza Genel Kurulu Esas: 2019 / 1-95 Karar: 2019 / 380 Karar Tarihi: 07.05.2019
Mermilerin saklanması, boş kovanların alınıp gizlenmesi
‘Tanık …’ın beyanı ve dosya kapsamına göre, sanığın, diğer sanık …silahla ateş ettikten sonra, yerdeki boş kovanları suç delillerini yok etme amacıyla toplayarak bilinmeyen bir yere attığının anlaşılması karşısında, yerinde görülmeyen gerekçeyle beraatine karar verilmesi hükmün bozma sebebidir.’ YARGITAY 4. Ceza Dairesi Esas: 2013 / 34816 Karar: 2016 / 3271 Karar Tarihi: 24.02.2016
Uyuşturucu suçunda delillerin gizlenmesi
Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ülke içinde ruhsatsız veya ruhsata aykırı şekilde depolanması, satın alınması, kabul edilmesi veya başkalarına verilmesi, suçun işlenmesi için yeterlidir. Bu eylemler, suç delillerinin yok edilmesi, gizlenmesi veya değiştirilmesi suçunun meydana gelip gelmediği konusunu her olayda ayrıca incelenir.
Uyuşturucu maddeyi alan kişi polis baskınından kaçırmak maksadıyla mı arkadaşından aldı yoksa içmek için mi aldı aradaki ayrım hassas yapılmalıdır. Şayet, polis takibinden kaçan arkadaşını kurtarmak için uyuşturucu maddeyi imha maksadıyla alan kişi suç delilini gizlemek ve yok etmek suçundan mahkum olacaktır.
‘Diğer sanık …’e ait aracın suç tarihinde trafik görevlileri tarafından durdurulduğu ve aracın motor kapağı içerisine yerleştirilmiş olan suça konu, içerisinde esrar bulunan poşetin olay yerine E. tarafından çağrılan sanık … tarafından bulunduğu yerden saklamak amacıyla alındığı ve bu durumun görevlilerce tespit edildiğinin anlaşılması karşısında; sanığın eyleminin diğer sanık … ile birlikte iştirak halinde saklamak amacıyla uyuşturucu madde bulundurma suçunu oluşturduğu gözetilmeden, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçu kabul edilerek dosya kapsamına uygun düşmeyen gerekçe ile yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.’ YARGITAY 20. Ceza Dairesi Esas: 2017 / 3251 Karar: 2018 / 1233 Karar Tarihi: 05.03.2018
‘Sanığın uyuşturucu madde ticareti yaptığına ya da eşi olan sanığın eylemine iştirak ettiğine dair her türlü kuşkudan uzak delil elde edilmediğinin anlaşılması karşısında, arama sırasında kapının çalınması üzerine kapıyı açmadan uyuşturucu maddeleri tuvalete dökme ve maddenin bulunduğu kabı yıkaması şeklindeki eyleminin TCK’nın 281. maddesinde düzenlenen suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme suçunu oluşturduğu gözetilmeden suç vasfında yanılgıya düşülerek hüküm kurulması hükmün bozulmasını gerektirmiştir.’ YARGITAY 9. Ceza Dairesi Esas: 2015 / 1319 Karar: 2016 / 2719 Karar Tarihi: 24.03.2016
Resmi belgede sahtecilik suçu ile delillerin gizlenmesi
Resmi belgede sahtecilik suçunun temelinde resmi belgeyi bozmak, yok etmek, gizlemek yatar.
Sahte diplomanın kurum çalışanı tarafından fark edildikten sonra birtakım amaçlarla sahte diplomanın dosyadan alınıp imha edildiği ve suç delili kalmadığı durumda suç delilinin yok edilmesi TCK 281 oluşacaktır.
Vasiyetnamenin çekmecede bulunması akabinde vasiyeti beğenmeyen mirasçının tek suretten oluşan vasiyeti imha etmesi durumunda ise TCK 205 Resmî belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçu oluşacaktır.
‘Sanıklar tarafından bakma bahanesi ile alınarak gizlenen suça konu senet asıllarının ele geçirilmemiş olması, eylemin, ancak Türk Ticaret Kanunu’nda yazılı unsularının tam olması durumunda ‘resmi belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek’; unsurlarının tam olmaması durumunda ise, ‘özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek’ suçunu oluşturacağı cihetle, temin edilemeyen senetler bakımından sanıklar lehine olarak senedin unsurları tam olarak kabul edilemeyeceğinden özel belgeyi gizlemek suçundan hüküm kurulması gerektiği gözetilmeden, eksik inceleme sonucu aksi şekilde hüküm tesisi, hükmün bozma sebebidir.’ YARGITAY 11. Ceza Dairesi Esas: 2013 / 24931 Karar: 2015 / 31816 Karar Tarihi: 14.12.2015
Özel belgede sahtecilik suçu ve delili yok etme suçu
Resmi belge niteliğini taşımayan, kanunda da resmi belge olarak sayılmayan belgelerdir. Hatta bir kamu görevlisinin kamu görev yetkisinde olmayan konularda düzenledikleri belgeler de özel belge sayılmaktadır. Suçun failin kamu görevlileri dahil herkes olabilir.
Düzenleme yetmemekte ayrıca belgenin kullanılması da gerekmektedir.
Hukuk yargılamasında istenilen özel belgenin sunulmaması ile ceza yargılamasında istenilen özel belgenin sunulmaması farklı sonuçlar doğurur.
Hukuk mahkemesinde istenilen belgenin sunulmaması özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçuna sebebiyet verir. Çünkü ortada ceza yargılamasına konu bir belge değil, alacak verecek gibi bir hususu ispata yarar belge saklanmış, yani özel belge üzerinde özel belge ile ilgili bir suç işlenmiştir.
Ceza mahkemesi yargılamasında istenilen belgenin sunulmaması durumunda ise artık suçun konusu bir belgeden bahsetmekteyiz. Soruşturma veya kovuşturma konusu belge bir suçu aydınlatacak belki mahkumiyete sebebiyet verecek belki beraat alınmasını sağlayacaktır. Bu belgenin yok edilmesi ve gizlenmesi durumu ise başlı başına suç delilini yok etme ve gizleme suçuna sebebiyet verir.
İcra edilen eylemler aynı olmasına karşılık kastın ortaya konulması ve buna bağlı sonuçları belgenin istendiği mahkemeye göre değişmektedir.
‘Sanık lehine olduğu kabul edilen yasa maddesinde yer alan ve sahte resmi veya özel belgenin bir başka suçun işlenmesi sırasında kullanılması halinde, hem sahtecilik hem de ilgili suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmolunacağını belirten düzenleme nedeniyle, zimmetin açığa çıkmasını engellemek için bordrolara sahte imza atmak suretiyle sahtecilik suçunu işleyen sanık hakkında, bu suçtan da hüküm kurulması ve sonucuna göre lehe yasanın belirlenmesi gerekir.’ YARGITAY 5. Ceza Dairesi Esas: 2011 / 888 Karar: 2011 / 2680 Karar Tarihi: 04.04.2011
MEVZUAT
Suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme
Madde 281- (1) Gerçeğin meydana çıkmasını engellemek amacıyla, bir suçun
delillerini yok eden, silen, gizleyen, değiştiren veya bozan kişi, altı aydan beş yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır. Kendi işlediği veya işlenişine iştirak ettiği suçla ilgili olarak kişiye bu
fıkra hükmüne göre ceza verilmez.
(2) Bu suçun kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenmesi halinde,
verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) İlişkin olduğu suç nedeniyle hüküm verilmeden önce gizlenen delilleri mahkemeye
teslim eden kişi hakkında bu maddede tanımlanan suç nedeniyle verilecek cezanın beşte
dördü indirilir.
