“sığınak zorunlu” Olan Durumlar
Elinde şu tip projeler varsa sığınak konusunu ciddiye alman gerekiyor:
- Konut projelerinde:
- 10 ve üzeri bağımsız bölümlü konutlar
→ 10 daire ve üstü apartman / site projelerinde serpinti sığınağı hesabı gündeme gelir.
- 10 ve üzeri bağımsız bölümlü konutlar
- Karma ve konut dışı yapılar:
- Emsale konu alanı 1500 m² ve üzeri konut dışı yapılar
- Karma yapılarda (altı dükkan, üstü konut gibi) toplam emsal alanı 1500 m² ve üzeri ise.
- Resmi binalar:
- Emsale konu alanı 1000 m² ve üzeri kamu binaları.
- Sanayi / imalat tesisleri:
- Emsale konu alanı 2000 m² ve üzeri imalat ve sanayi tesisleri
- Ayrıca, ilin konumu ve tesisin stratejik önemi sebebiyle, il idare kurulu “buraya sığınak şart” diyebileceği tesisler.
- Toplu kullanım / kalabalık alanlar:
- 5000 kişi ve üzeri seyirci kapasiteli stadyum ve kapalı spor tesisleri
- Büyük AVM’ler, kültür merkezleri, yeraltı otoparkı olan alışveriş ve yoğun kullanım binaları
→ Bodrum otopark ve salonlar “sığınak vasfında” projelendirilmek zorunda.
- Millet bahçeleri:
- Yüzölçümü 15.000 m² ve üzeri yeni millet bahçelerinde alanın %3’ünden az olmamak üzere yeraltı veya yerüstü genel sığınak yapılır.
Sığnak Zorunluluğu Olmayan İnşaatlar
Projeyi görünce rahatça “burada sığınak şart değil” diyebileceğin durumlar:
- Sadece konut kullanımlı ve 9 bağımsız bölüm ve altı apartmanlar.
- Emsal alanı 1500 m²’den az konut dışı yapılar.
- Emsal alanı 1000 m²’den az resmi binalar.
- Karma yapılarda:
- Bağımsız bölüm sayısı 10’dan az ve toplam emsal alanı 1500 m²’den az ise.
- Konaklama / bakım tesisleri:
- Yurt, koğuş, otel vb. için 50 yatak ve altı,
- Engelli, yaşlı, çocuk bakımevi ve yataklı sağlık tesislerinde 25 yatak ve altı.
- Sadece tarım/hayvancılık için kullanılan ve 2000 m²’den az besihane, sera, tavuk çiftliği vb.
- Yerüstü otopark, açık/kapalı pazar yerleri, depo, antrepo, akaryakıt/LPG istasyonları.
- 5000 kişiden az seyirci kapasiteli stadyum ve spor tesisleri.
Bu istisnalar, özellikle küçük müteahhit ve küçük esnaf projeleri için hayat kurtarıcı; gereksiz tartışmayı baştan kesiyor.
Mevcut binalar ve geçiş süreleri: Ne zamana kadar ne yapılmalı?
Yeni değişikliklerle birlikte mevcut sığınakların da gündeme gelmesi zorunlu:
- Belirli kamu yapıları ve kamusal hizmet yürüten özel eğitim/sağlık binalarındaki sığınakların:
- Noksanlıkları derhal giderilecek,
- Kullanıma hazır hale getirilecek,
- AFAD’a liste ve kapasite bilgisi gönderilecek.
- Diğer binalarda:
- İlgili idareler en geç 1 yıl içinde kontrol yapacak.
- Yapısal olmayan eksikler için bina yönetimine en fazla 1 yıl süre verilecek.
- Bu süre sonunda hâlâ eksik varsa, idare 14. madde uyarınca resen giderip bedelini alacak.
- Millet bahçesi, otopark, AVM vb. yerlerde:
- Mevcut alanların 31.12.2028’e kadar sığınak vasfına uygun hale getirilip Valiliğe bildirilmesi zorunlu
Sığnak Değiştirilirse veya İşgal Edilirse İmara Aykırılık Cezaları Uygulanacak
Sığınak alanının duvar örülerek bölünmesi, kapısının değiştirilmesi, raf–oda oluşturacak şekilde kalıcı ya da geçici tesisat yapılması, yönetmeliğin 2025 değişikliğiyle artık doğrudan İmar Kanunu’nun 32. maddesi kapsamında “imar aykırılığı” sayılmaktadır.
Bu tespit yalnızca idari işlem ve yıkım sonucunu doğurmakla kalmaz; aynı zamanda projeye aykırı inşai müdahale niteliği taşıdığı için TCK 184 kapsamında “imar kirliliğine neden olma” suçunun da oluşmasına yol açabilir.
Sığınak, ruhsat eki projede zorunlu ortak alan olduğundan, fonksiyonunu ortadan kaldıran her işlem hem idari hem cezai sorumluluk doğurabilecek niteliktedir.
Bu nedenle kat malikleri ve yöneticilerin, sığınaklarda hiçbir şekilde bölme, depo dönüştürme veya tesisat ekleme gibi işlemler yapmaması, aksi hâlde hem belediyece yapılacak yıkım hem de adli soruşturma riskiyle karşılaşacaklarını bilmeleri gerekir.
Tüm Sığnaklar Denetlenecek
Günlük hayatta kimsenin aklına bile gelmeyen ama aslında bir binanın en kritik bölümü olan sığınaklar, 2025’te yapılan yönetmelik değişikliğiyle artık “kimse bakmıyor, depo yapalım” denilecek alanlar olmaktan çıktı. Yönetmelik açık: tüm sığınaklar kayıt altına alınacak ve belediyeler ile Valilik–AFAD tarafından düzenli olarak kontrol edilecek (Madde 12, Madde 16 ve Geçici Madde 3). Yani binanın bodrumunda yıllardır kapısına eşya dayadığınız, duvar ördüğünüz, depo gibi kullandığınız o alan artık resmi bir denetim konusu.
Eksiklik görülürse İmar Kanunu’nun 32. maddesine göre tebligat yapılacak; aykırılık giderilmezse hem yıkım hem de masrafın maliklere yansıtılması söz konusu olacak. Kısacası, yönetmelik “sığınaklar kaderine terk edilemez” diyor. Belediyeler ve AFAD bu alanları rutin olarak kontrol edecek, eksikliği olan binalara süre verilecek ve hazır hâle getirilmediği tespit edilirse yaptırım kaçınılmaz olacak.
Bu nedenle apartman yöneticileri ve kat malikleri için yeni dönem başladı: Sığınak artık resmî olarak “izlenen, denetlenen ve korunması zorunlu” bir alan.
Yönetmelik
Geçici Madde 4– (Ek:RG-7/11/2025-33070)
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte olan şartlara göre sığınak yapımı zorunlu olan kamuya ait resmi binalardaki sığınaklar ile kamusal hizmet yürüten özel eğitim ve özel sağlık binalarındaki sığınaklar, varsa noksanlıkları derhal giderilerek kullanıma hazır hale getirilir ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına kullanıma hazır sığınak listesi ve kapasite bilgilerini iletilir.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte olan şartlara göre sığınak yapımı zorunlu olmakla birlikte bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen yapıların dışında kalan binalarda bulunan sığınaklar, ilgili idaresince bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 1 yıl içinde kontrol edilir. Yapılan kontrollerde belirlenen yapısal olmayan eksiklikleri gidermek ve kullanıma hazır hale getirmek için eksikliğin niteliğine göre bina yönetimine en fazla 1 yıla kadar süre verilir. Bu süre sonunda eksikliklerin giderilmediğinin ilgili idarece belirlenmesi durumunda bu eksiklikler 14 üncü maddenin üçüncü fıkrası hükümleri uygulanmak suretiyle giderilir. Yapılacak kontrollerde EK-1’de yer alan Sığınak Kontrol Formu Örneği kullanılır.
