Muhtar adaylarının siyasi parti üyeliğine sahip olup olmadığı, sıklıkla araştırılır. Bu konu, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) 30 Mart 2014 tarihinde yapılan Mahalli İdareler Seçimleri öncesindeki kararı ile netlik kazanmıştır.
Anayasa ve İlgili Kanunlar
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 76. Maddesi: Bu madde, milletvekili seçilmek için gerekli kısıtlamalara atıf yapar. Muhtar olabilmek için de bazı kısıtlamalar dikkate alınmalıdır. Hakimler, savcılar, yüksek yargı organları mensupları, öğretim elemanları, kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensuplarının görevlerinden çekilmedikçe aday olamayacaklardır.
- 2972 Sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 17. ve 36. Maddesi: Bu maddeler, muhtar olabilmek için kimlerin istifa etmek zorunda olduğunu veya olmadığını açıklar.
| Durum | İstifa Gereksinimi | Açıklama |
|---|---|---|
| Milletvekilleri | İstifa Etmesi Gerekmez | Milletvekilleri, muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmek zorunda değillerdir. |
| Belediye Başkanları | İstifa Etmesi Gerekmez | Belediye başkanları, muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmek zorunda değillerdir. |
| İl Genel Meclisi ve Belediye Meclisi Üyeleri | İstifa Etmesi Gerekmez | İl genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri, muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmek zorunda değillerdir. |
| Muhtarlar | İstifa Etmesi Gerekmez | Mevcut muhtarlar, yeniden aday olabilmek için görevlerinden istifa etmek zorunda değillerdir. |
| Hâkimler ve Savcılar | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Yüksek Yargı Organları Mensupları | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Yüksek Öğretim Kurumlarındaki Öğretim Elemanları | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Üyeleri | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Kamu Kurumu Kuruluşlarının Memur Statüsündeki Görevlileri | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| İşçi Niteliği Taşımayan Diğer Kamu Görevlileri | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Türk Silahlı Kuvvetleri Mensupları (Subay ve Astsubaylar) | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Siyasi Partilerin İl, İlçe ve Belde Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
| Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları, Sendikalar, Kamu Bankaları ve Diğer Üst Kuruluşlarının Yönetim ve Denetim Kurullarında Görev Alanlar | İstifa Etmesi Gerekir | Bu kişilerin muhtar adayı olabilmek için görevlerinden istifa etmesi gerekmektedir. |
- 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 18. Maddesi: Bu madde, siyasi parti üyeliği olan kişilerin aday olabilmesi için ne yapması gerektiğini belirler.
YSK Kararı
Yüksek Seçim Kurulu, yukarıda atıfta bulunulan maddeler ışığında, muhtar adaylarının siyasi parti üyeliği olup olmaması gerektiği konusunda aşağıdaki kararı almıştır:
- Aday Olmak İsteyenler: Hâkimler, savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, kamu görevlileri, Silahlı Kuvvetler mensupları ve diğer belirtilen kişilerin en geç belirlenen tarihte görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerektiğine karar verilmiştir.
- Siyasi Partilerin Yöneticileri: İlgili kanun maddesi gereği, siyasi partilerin il, ilçe ve belde teşkilatlarının yönetim kurulu başkan ve üyelerinin de en geç belirlenen tarihte istifa etmeleri gerekmektedir.
Muhtarın Siyaset Girmesi Mümkün Müdür?
Bu karardan anlaşıldığı üzere, muhtarlar için siyasi parti ile ilişkinin olmaması gerektiği yasal olarak belirlenmiştir. Muhtar adaylarının siyasi parti üyeliği, Anayasa ve ilgili yasalarla belirlenen kriterlere uygun olmalıdır.
Bu, yasal bir zorunluluk olup, herkesin anlayabileceği şekilde açıkça ifade edilmektedir. Yasaların belirttiği çerçeve içinde muhtar adaylarının siyasi parti üyeliğine sahip olup olamayacakları, belirtilen maddelerle net bir şekilde sınırlandırılmıştır.
İçişleri Bakanlığı’nın Görüşü ve Muhtarın Siyasete Girmesi
Öncelikle mevzuatta muhtar adaylarının siyasi parti üyesi olması hakkında açıkça bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak bu konu hakkında T.C. İçişleri Bakanlığı İller Genel Müdürlüğü resmi internet sitesi üzerinden “Görüşler” başlığı altında bir bilgilendirme metni yer almaktadır. Gerekli kurumlarla iletişime geçildiğinde de dayanak kaynak olarak bu resmi yazı gösterilmektedir.
Bu yazı ise Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü tarafından ilgili yere bu konu üzerine sorulan soruya cevap niteliğinde bir yazıdır. “Muhtarın görevleri hk.” konulu 19.04.2000 tarihli bu yazı da
“Mevzuatımızda yer alan bütün bu hükümler birlikte değerlendirildiğinde; Köy muhtarlarının herhangi bir siyasi partiye üye olmalarını ve siyasi faaliyette bulunmalarını açıkça engelleyici bir hüküm bulunmamakla birlikte yürüttükleri hizmetin gereği devlet şefi gibi tarafsız davranmak zorunluluğunun bulunması, bir siyasi partinin il başkanı olması halinde kendisine tarafsız gözle bakılmayacağı, dolayısıyla kendisine verilen kamu görevinin gereği gibi yerine getiremeyeceği hususları düşünüldüğünde; köy muhtarlığı ile siyasi parti il başkanlığı görevinin bir kişinin uhdesinde birleşmesine kamu yararı ve hizmet gereği olarak imkan bulunmadığı düşünülmektedir.”
ifadesi yer almaktadır.
Bu yazıya göre köy muhtarlarının siyasi parti üyesi olabilmesinde ve siyasi faaliyette bulunabilmesinde açıkça bir engelleyici hüküm olmadığı için muhtarlık yapmalarında bir sakınca görülmemiş iken siyasi partinin il başkanı tarzında bir görevi bulunması durumunda ise kişinin tarafsızlığına büyük ölçüde halel getireceğinden kamu yararı adına izin verilmemiştir. Yani muhtar adayı bir siyasi partiye üye olup o siyasi partinin faaliyetlerine katılabilir ancak o partinin il başkanı, ilçe başkanı gibi görevlerinde bulunamayacaktır.
Netice İtibariyle Muhtarın Siyasi Kariyeri Ne Olacak?
Mevzuatta muhtar adaylarının siyasi parti üyesi olup olamayacağına dair net bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak İçişleri Bakanlığı’nın bilgilendirme yazısına göre, köy muhtarlarının siyasi parti üyesi olmasında ve partinin faaliyetlerine katılmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Fakat bu muhtarların aynı zamanda siyasi partinin il veya ilçe başkanı gibi üst düzey görevlerde bulunmaları, tarafsızlık ilkesini zedeleyeceği için kamu yararı açısından uygun görülmemektedir.
