İşveren zarara uğradıysa, işçiye her durumda bu zarar yansıtılabilir mi? Maaştan kesinti yapılabilir mi? İşçiye zorla imza attırılırsa geçerli olur mu?

İşçinin Hatasından Doğan Zarardan Sorumluluğu Nedir?

Aşağıda, bu soruların hepsine yanıt veren, sahadan gerçek örneklerle zenginleştirilmiş bir rehber okuyacaksınız. İşçinin sorumluluğu, işverenin hakları ve bu sürecin sınırları tek tek ele alındı. Konu hassas, çünkü işçi için baskı, işveren için ise zarar söz konusu. Gelin detaylara bakalım:

İşçi Hangi Durumda Sorumludur?

Bir işçinin işverene verdiği zarardan sorumlu olabilmesi için aşağıdaki üç şart birlikte bulunmalıdır:

1. Kusur: İşçi, kasıtlı, ihmalkâr ya da talimatlara aykırı davranmış olmalıdır. Örneğin, güvenlik ekipmanı kullanmadan çalışması, kasten makineleri yanlış kullanması gibi.
2. Nedensellik Bağı: Zarar, doğrudan işçinin bu davranışıyla meydana gelmiş olmalıdır. “İşçinin hatası olmasa bu zarar da olmazdı” denebilmeli.
3. İspat Yükü: Bu üç unsurun varlığını ispat yükü işverene aittir. Fatura, tanık, kamera kaydı, iş güvenliği raporu gibi belgeler gerekir.

Örnek:

Bir işçi, talimatlara aykırı biçimde forkliftle yüksek raflardan ürün indirirken makineyi devirirse ve bu sırada binlerce liralık zarar oluşursa; işveren ancak yukarıdaki şartlar sağlanıyorsa işçiye rücu edebilir.

İşveren Zararı Nasıl Tahsil Edebilir?

1. İşçinin Maaşından Rızasız Kesinti Yapılabilir mi?

Hayır. İşveren işçinin açık ve yazılı onayı olmadan maaşından kesinti yapamaz. Bu yasağa rağmen kesinti yapılırsa işçi, ücret alacağı davası açabilir.

2. Zararın Tahsili İçin Dava Açmak Gerekir mi?

Evet. İşveren, zarar gören taraf olarak iş mahkemesinde alacak davası açmak zorundadır. Mahkeme kararı olmadan tahsilat yapılamaz.

3. Anlaşmalı Ödeme Mümkün mü?

Evet, işçi gerçekten bir zarar verdiğini kabul ediyorsa, işverenle oturup karşılıklı olarak yazılı bir anlaşma yapabilirler. Bu anlaşma;

• ya noter huzurunda düzenlenmiş bir borç ikrarı olabilir,
• ya da her iki tarafın da imzaladığı, tarihli ve açık ifadeler içeren ıslak imzalı bir belge olabilir.

Ancak dikkat:
Eğer işçi bu belgeyi baskı altında, tehdit edilerek ya da neye imza attığını bilmeden imzaladıysa, ileride bu belgeye itiraz edebilir.
Yani işçi, “Ben bunu zorla imzaladım” ya da “Ne olduğunu anlamadan imzaladım” diyerek bu belgenin geçersiz olduğunu mahkemede ileri sürebilir.

İşçinin Baskıya Karşı Hakları Nelerdir?

1. “Zararı Öde Yoksa İşten Atarız” Demek Mobbing midir?

Evet. Bu tür tehditler, psikolojik baskı ve mobbing kapsamına girer. İşçi bu nedenle sözleşmesini haklı nedenle feshedip kıdem tazminatına hak kazanabilir.

2. İmzalanan Tazminat Taahhütnamesi Geçerli midir?

Eğer işçiye baskıyla imzalatıldıysa bu belge Borçlar Kanunu 28. madde gereği irade sakatlığı nedeniyle geçersizdir. İşçi, “Okudum, kabul etmiyorum” ibaresiyle imzalamalı veya noterden ihtar çekerek itirazını kayıt altına almalıdır.

3. Avukat veya Sendika Desteği Alınmalı mı?

Kesinlikle. Böyle bir durumda avukat ya da sendika temsilcisiyle birlikte hareket edilmesi, işçinin iradesinin baskı altında olmadığını ispat açısından önemlidir. Görüşmeler mümkünse yazılı hale getirilmeli veya sesli belgelenmelidir.

İşveren Hangi Durumlarda Sorumludur?

İşin doğası gereği bazı zararlar işverenin işletme riski kapsamında sayılır. Örneğin makinelerin aşınması, ham maddenin bozulması gibi durumlar için işçi sorumlu tutulamaz. İşveren, sırf sonuç kötü diye işçiye fatura çıkaramaz.

Ayrıca, zararın boyutu küçükse işverenin fesih hakkı doğmaz. Yargıtay’a göre, işçinin kusuru olsa bile zarar 30 günlük brüt ücreti aşmıyorsa iş sözleşmesinin feshi ölçüsüz olur.

Yargıtay Ne Diyor?

“İşçinin sorumluluğu, ancak kasten veya ağır ihmal halinde mümkündür. İşverenin zararın varlığını ve boyutunu belgeyle ispat etmesi gerekir.”
— Yargıtay 9. HD, 2017/9651 E., 2019/8198 K.

Saha İçin Pratik Eylem Planı

• Baskı anını kaydedin: Telefon ses kaydı veya yazışmalarınızı saklayın.
• İhtarname çekin: Haksız taleplere karşı noter aracılığıyla itiraz edin. Resmi bir yazının gönderilmesi işvereni geri adım atmaya itebilir. Haklarını bilen bir işçi ile uğraşmak istemez.
• Dava açın: Maaştan kesinti varsa, iş mahkemesinde ücret alacağı davası açabilirsiniz. Ancak dava açarsanız artık o işyerinde kariyerinize devam etmeni pek olası görünmüyor.
• Ceza hukuku yolları: Tehdit, şantaj veya baskı varsa savcılığa suç duyurusu yapılabilir.
• Manevi tazminat: Yoğun mobbing veya psikolojik baskı varsa talep edilebilir.

İşçi ve İşveren Hakları – Karşılaştırmalı Tablo

İşverenin Yetkisi, İşçinin Hakkı

Her zarar, işçiye fatura edilemez. Tıpkı her imza da geçerli sayılmaz. İş hukukunda esas olan, işçinin korunması ve güç dengesizliğinin kötüye kullanılmamasıdır. Eğer bir işveren, zarar gerekçesiyle maaştan kesinti yapmak, tehdit etmek ya da belge imzalatmak istiyorsa; bunun hukuki yollarla yapılması gerekir.

İşçi olarak böyle bir durumla karşılaşıyorsanız, önce durumu belgeleyin, sonra bir iş hukuku avukatına danışın. Unutmayın: İşverenin zararı olabilir ama sizin de anayasal haklarınız var. Bu haklar, kağıda atılan bir imzayla ortadan kalkmaz.

İşyeri Baskısına Uğradıysanız, Hukuki Destek Almak İstiyorsanız…

İşverenin rızasız kesinti talebi, tehdit veya mobbing baskısı altındaysanız ve ne yapacağınızı bilmiyorsanız; iş hukuku alanında uzman bir avukatla süreci baştan sona planlamak en doğru adımdır.

-“Zarar ettirdin, imzala!” diyen işveren karşısında yalnız değilsiniz.
-İş Mahkemesi, Noter ve İcra Hukuku yoluyla hakkınızı alabilirsiniz.
– Korkmayın, sessiz kalmak işverenin tek taraflı beyanını geçerli kılmaz.