Miras sözleşmesi ölüme bağlı yani ölümle sonuç doğuran bir işlemdir.
Miras sözleşmeleri genelde, murisin birine mal bırakması veya bir kişiyi mirasçı olarak ataması ile ortaya çıkar. Hatta vatandaşlar mirasçı atamanın ne olduğunu algılayamamakta, aile dışından birinin miras alacağını duyunca evlat edinme ile karıştırmaktadır.
Miras sözleşmeleri vasiyetnameden farklıdır. Sözleşme olması iki tarafın mutabakatını gerektirir. Miras sözleşmesinde diğer taraf kabul etmezse sözleşme kurulmaz. Vasiyetname ise tek taraflı olarak murisin arzularını ortaya koymasıdır.
Miras sözleşmelerinin en önemli özelliği, sözleşme niteliğinde olduğundan tek taraflı olarak sözleşmeden dönmek mümkün değildir. Mirasbırakan vasiyetnameden dilediği gibi dönebilirken, sözleşmeden dönmek için karşı tarafın muvafakatine ihtiyaç duymaktadır.
Günlük hayatta nasıl sözleşmeler çok sayıda kişi tarafından kurulabiliyorsa, miras sözleşmesi de ikiden fazla kişi arasında yapılabilir.
Miras sözleşmesi ile mal bırakılan veya mirasçı atanan kişi, bunun karşılığında bir şey verme/yapma borcu altına girebileceği gibi karşılıksız olarak da bu miras hakkını edinebilir. Kendisine 100 dönüm nar bahçesi miras sözleşmesi ile taahhüt edilen kişi, alacağı karşılığında traktörünü devir borcu altına girebilir, her sene 10 ton nar verme borcuna girebilir ya da bir sorumluluk yüklenmeyebilir.
Uygulamada en sık görülen miras sözleşmesi ölünceye kadar bakma sözleşmesidir. Detayları ise başka bir yazının konusu olacaktır.
Miras sözleşmesi dönemsel olarak borç altına sokuyorsa yani sözleşme tarafı hayat boyunca belirli bir irat vermeyi taahhüt ediyorsa, TBK607 gereği kaydi hayatla irat sözleşmesi gündeme gelir.
TBK 607 Ömür Boyu Gelir Sözleşmesi
A. Tanımı
Ömür boyu gelir sözleşmesi, gelir borçlusunun gelir alacaklısına, içlerinden birinin veya üçüncü bir kişinin ömrü boyunca belirli dönemsel edimlerde bulunmayı üstlendiği sözleşmedir.
Sözleşme, aksine açık bir hüküm yoksa, gelir alacaklısının ömrü boyunca yapılmış sayılır.
Gelir borçlusunun veya üçüncü bir kişinin ömrüyle sınırlı olarak bağlanmış olan gelir, aksi kararlaştırılmamışsa gelir alacaklısının mirasçılarına geçer.
Yabancı bir kişinin mirasçı olması.
Miras sözleşmesi ile üçüncü bir kişi mirasçı olabilir. Kocası ile yaptığı bir miras sözleşmesiyle, kadın, önceki evliliğinden olan oğlunu mirasçı olarak atayabilir. Bu sözleşmenin iptali koca ve karı arasındaki iradeye bağlı olup, mirasçı atanan oğlu sözleşmeye taraf olmadığından herhangi bir hakkı yoktur.
Miras sözleşmesinin taraflarından birinin ölmesi halinde iptali.
Miras sözleşmesi tarafların ölümü halinde uygulanması amacıyla düzenlenir. Bir tarafın ölümü sözleşmenin iptali için fırsata çevrilemez aksine taraflar öldükten sonra kesin olarak hüküm ifade eder. Hayatta kalan taraf sözleşmenin iptalini isteyemez.
Mirastan feragat sözleşmesi de bir miras sözleşmesi olarak mı sayılır?
Mirastan feragat sözleşmesi diğer adı olumsuz miras sözleşmesi de bir miras sözleşmesi olarak kabul edilir. Ancak burada, miras hakkı ortadan kalkmakta, mirasçı hakkından kısmen veya tamamen vazgeçmektedir.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi de bir miras sözleşmesi midir?
ÖKBA şeklinde kısaltacağımız bu sözleşme türü Borçlar Kanunu 611 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
BK611. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi
A. Tanımı
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusunun bakım alacaklısını ölünceye kadar bakıp gözetmeyi, bakım alacaklısının da bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini ona devretme borcunu üstlendiği sözleşmedir.
Bakım borçlusu, bakım alacaklısı tarafından mirasçı atanmışsa, ölünceye kadar bakma sözleşmesine miras sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanır.
Burada da sözleşme karşılığı olan, belirli bir mal veya miras payı verildiği görülmektedir.
Miras sözleşmesi iptal edilebilir mi?
Miras sözleşmesi kural olarak iptal edilemez. Ancak bazı istisnai hallerde iptal edilebilmesi mümkün kılınmıştır.
Miras sözleşmesinin içerisine konulacak bir madde ile taraflara iptal hakkı tanınabilir.
Mirasçı, miras bırakana karşı ağrı bir suç işlemişse veya yükümlülüklerini yerine getirmezse iptal edilebilir. Mirasçının, miras bırakını öldürmeye çalışması veya miras sözleşmesi gereği bakım görevini yetirmemesi iptal ile sonuçlanacaktır.
Miras sözleşmesinin iptali sözlü şekilde yapılamaz. Yeni bir miras sözleşmesi yapılması veya miras sözleşmesinin iptal edildiğini beyan eder vasiyetname ile yapılması gerekir.
Sözleşme hata, hile, korkutma ile kurulduysa örneğin, yaşlı bir kadının akıl bulanıklığından faydalanılarak sözleşme imzalatılması veya tehdit, silah zoruyla imzalandıysa, iptal edilebilir. Miras bırakanın ömrü bu davayı açmaya yetmezse, kalan diğer mirasçıları iptal davasını açabilir.
Vasiyetçinin, ehliyet ve ayırt etme gücü olmadığı bir anda akdetmişse, mirasçıları bu durumu ispatlamak kaydıyla murisin ölümünden sonra dava açabilir. Sağlıklı düşünemeyen, her tür yönlendirmeye açık, zihni bulanık yaşlı bir kişinin hedef seçilerek, miras sözleşmesi imzalatıldığı sıklıkla görülmektedir. Bu gibi durumlarda miras hakları zedelenen mirasçılar tarafından süre sınırı olmaksızın iptal davası açılabilecektir.
Muvazaalı olarak yapılan miras sözleşmeleri batıldır. Bazı mirasçılar, murisle birlikte hareket ederek diğer mirasçıların miras haklarına el koymak istemektedir. Genellikle kız çocuklarının mirastan pay almaması için erkek kardeşler murisle anlaşarak miras sözleşmesi yapmaktadır. Miras payı zedelenen diğer mirasçılar, muvazaaya iddiasıyla her zaman dava açabilirler.
Miras sözleşmesi nasıl düzenlenir?
TBK 545 maddesinde görüldüğü üzere resmi şekilde düzenlenecektir. Resmi şekil şartının sağlanması için noterlerde, Sulh Hukuk Mahkemesi hakimine başvuru yapılarak veya yabancı ülkelerde Türk Konsolosluklarına başvurularak yapılması gerekir.
