Mirasta İade ve Denkleştirme Davası Detaylı Rehber

Denkleştirme Nedir? Mirasta İade Nasıl Olur?

Mirasta denkleştirme, Türk Medeni Kanunu m. 669 ile m. 675 arasında düzenlenmiştir. Eski kanunda mirasta iade olarak geçen bu ibare yeni kanunda denkleştirme olarak yer alır. Bu düzenleme, mirasbırakanın hayattayken yasal mirasçılarından birine miras payından düşmek üzere yaptığı yardımların, mirasçılar arasındaki adaletsizliği gidermeyi amaçlar.

AMAÇ: Mirasbırakanın sağlığında elde ettiği tutar sağlığında yasal mirasçıya devredilmeseydi, ölüm tarihinde mirasta görünecek malın tekrar mirasa dahil edilmesidir.

Eğer mirasbırakan, sağlığında karşılıksız olarak bir mirasçıya yardım etmişse, bu işlem mirasta denkleştirmenin konusu olur. Ancak, ölüme bağlı vasiyet gibi tasarruflar bu kapsama girmez. Çünkü burada mirasbırakanın açıkça bir iradesi vardır ve artık kayıtlara geçmiştir. Bu durumda açılacak dava tenkis davası olmalıdır.

Mirasbırakanın İradesi Öncelikle Ele Alınmalıdır

Denkleştirme yapılırken, mirasbırakanın yaptığı yardımlar ve bu yardımlarla ilgili iradesi dikkate alınır. Mirasta denkleştirme yapılırken, mirasbırakanın sağlığında mirasçılara yaptığı yardımlar ve bu yardımlarla ilgili niyeti göz önünde bulundurulur. Eğer mirasbırakan, yaptığı yardımların nasıl denkleştirileceğini belirtlememişse, yani bu yardımların miras payına nasıl dahil edileceğine dair bir açıklama yapmamışsa, bu durumda Türk Medeni Kanunu’nun hükümleri uygulanır. Kanun, bu yardımların yasal miras payları arasında nasıl eşitleneceğini belirler.

Mirasbırakan, çeyiz, iş kurma sermayesi ya da borçtan kurtarma gibi amaçlarla altsoya yardım yapmışsa ve bu yardımların denkleştirmeye tabi olmasını istemiyorsa, bunu açıkça belirtmelidir. Belirtilmediği takdirde, altsoya yapılan yardımlar otomatik olarak denkleştirmeye tabidir. Ancak, altsoyun dışındaki mirasçılara yapılan yardımlar denkleştirmeye tabi değildir.

Denkeştirmeye Tabi Olmanın Şartları

1. Yasal Mirasçı Olma Şartı: Mirasbırakanın yaptığı kazandırmanın denkleştirmeye tabi olabilmesi için, lehine kazandırmada bulunulan kişinin mirasbırakan öldüğünde yasal mirasçı olması gerekmektedir. Örneğin, mirasbırakanın çocukları (altsoyu) yaşadığı sürece, anne ve babası mirastan pay alamaz. Dolayısıyla, mirasbırakan öldüğünde anne ve baba yasal mirasçı olamaz.
2. Hangi Zümre Mirasçısı Olduğuna İyi Bak Yasal Mirasçı Olmayabilir. Dİkkat.
   Bu durumda, mirasbırakanın anne ve babasına verdiği ev, mirasın denkleştirilmesinde dikkate alınmaz.
   Mirasbırakanın Sağlığında Anne ve Babaya Yapılan Kazandırmalar: Mirasbırakanın anne ve babası, eğer mirasbırakanın altsoyu (çocukları) hayattaysa yasal mirasçı olamazlar. Yani, mirasbırakan öldüğünde çocukları yaşıyorsa, anne ve baba mirastan pay alamaz. Bu nedenle, mirasbırakanın sağlığında anne ve babasına yaptığı kazandırmalar mirasta denkleştirmeye tabi tutulmaz.Örneğin: Mirasbırakan, hayattayken anne ve babasına bir ev hediye etmiş olsun.
   Mirasbırakan öldüğünde çocukları yaşıyorsa, anne ve babası yasal mirasçı olamaz.
3. Mirası Reddenen veya Mirasçılık Sıfatını Kaybedenler: Mirası Reddenen Kişiler: Mirası reddeden kişiler, mirasçılık haklarından feragat ederler. Bu durumda, mirasbırakanın sağlığında bu kişilere yaptığı kazandırmalar denkleştirmeye tabi olmaz. Yani, mirasbırakanın sağlığında bir mirasçıya verdiği mal veya para, eğer o mirasçı mirası reddetmişse, miras hesaplamasına dahil edilmez.
   Örneğin:Mirasbırakan, sağlığında bir mirasçısına büyük bir miktar para vermiş olsun.Bu mirasçı, mirasbırakan öldüğünde mirası reddederse, aldığı para denkleştirmeye dahil edilmez.Yani, bu para, diğer mirasçılar arasında paylaşılacak mirasın hesaplanmasında dikkate alınmaz.
   Mirasçılık Sıfatını Kaybeden Kişiler: Mirasçılık sıfatını kaybeden kişiler de denkleştirmeye tabi olmaz. Bu, bir kişinin mirasçı olma hakkını kaybetmesi durumudur. Bu durumda, mirasbırakanın sağlığında bu kişilere yaptığı kazandırmalar da miras hesaplamasına dahil edilmez.Örneğin:Bir mirasçı, kanun gereği mirasçılık sıfatını kaybederse (örneğin, mirasbırakanı öldürmeye teşebbüs etme gibi sebeplerle mirasçılıktan çıkarılmış olabilir).Bu mirasçıya sağlığında yapılan kazandırmalar da miras hesaplamasında dikkate alınmaz.

Özetle:

• Mirasbırakanın anne ve babasına veya ölümünde mirastan faydalanamayacak diğer mirasçılara yaptığı kazandırmalar denkleştirmeye tabi değildir.
• Mirası reddeden veya mirasçılık sıfatını kaybeden kişilere yapılan kazandırmalar da denkleştirmeye dahil edilmez.

Denkleştirmeye Tabi Olmayan Kazanımlar Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu’nun 675. maddesi, bazı özel durumlarda yapılan yardımların mirasta denkleştirmeye tabi olmadığını açıklar. Bu durumlar şunlardır:

1. Olağan Hediyeler: Günlük hayatta verilen sıradan hediyeler denkleştirmeye tabi değildir. Yani, mirasbırakanın sağlığında verdiği normal hediyeler(takım elbise, ceket gömlek), miras payı hesaplamasına dahil edilmez.
2. Evlenme Giderleri: Evlenme sırasında yapılan geleneksel harcamalar da denkleştirmeye tabi değildir. Örneğin, düğün masrafları veya geleneğe uygun diğer evlenme giderleri, miras hesaplamasında dikkate alınmaz.
3. Çeyiz Giderleri: Altsoy hısımlarının (çocukların) evlenmelerinde yapılan çeyiz giderleri, alışılmış ölçüler içinde kaldığı sürece denkleştirmeye tabi değildir. Bu durumda, çocuğa düğün hediyesi olarak yapılan çeyiz yardımları, miras hesaplamasına dahil edilmez.

Özetle, mirasbırakanın evlenen çocuklarına yaptığı bu tür yardımlar, denkleştirmeye konu miras payları hesaplanırken dikkate alınmaz.

Bu yardımlar, bir çeşit evlenen çocuğa ödül veya destek olarak görülür ve miras dışında değerlendirilir. Mirasbırakan, bu yardımları yaparak çocuklarına ek bir destek sağlamış olur, ancak bu destek miras paylarının hesaplanmasında kullanılmaz. Bu, mirasbırakanın isteği doğrultusunda, evlenen çocuklara ekstra bir ödül olarak kabul edilir. Sonuçta evlenen çocuk, mirasbırakanını soyunu devam ettirmektedir.

Denkleştirme Nasıl Hesaplanır? Denkleştirmenin Matematiği Nedir?

Büyük kardeş bir elma yediyse küçük kardeşe de bir elma verme niyetinde hukuk sistemi yukarıda anlatılan düzenlemeleri yapmıştır. Yine adaletin ve hakkaniyetin sağlanması için miras payı hesabı yapılarak, fazladan pay alanın fazladan aldığı payın paylaştırılması usulü öngörülmüştür.

öncelikle mirasbırakanın net tereke miktarının hesaplanması; net tereke üzerinden davalının yasal miras payının belirlenmesi; yasal miras payını aşan kazandırma yapılmış ise aşan kısmın denkleştirmeye tabi tutulması gerekirken

“Davacının, mirasbırakan tarafından davalıya elden verilen 13.500 TL.’sına ilişkin davası mirasta denkleştirmeye (iadeye) ilişkindir (TMK. md. 669) Mirasbırakan tarafından 13.500 TL. naktin sağlığında bankadan çekilip, davalıya sağlararası işlemle verildiği sabittir. Bu paranın ivazlı olarak davalıya verildiği, davalı tarafından kanıtlanmış olmadığı gibi mirasbırakanın davalıyı denkleştirmeden (iade) muaf tuttuğuna ilişkin bir delil de getirilmemiştir. Bu durumda, davalıya bağışlanan bu paranın Türk Medeni Kanununun 671 vd, maddeleri gereğince denkleştirmeye tabi tutularak; öncelikle mirasbırakanın net tereke miktarının hesaplanması; net tereke üzerinden davalının yasal miras payının belirlenmesi; yasal miras payını aşan kazandırma yapılmış ise aşan kısmın denkleştirmeye tabi tutulması gerekirken; bu şekilde bir inceleme yapılmadan yazılı şekilde karar verilmiş olması isabetsiz olup, bozmayı gerektirmiştir.” T.C. Yargıtay 2.HUKUK DAİRESİ Esas:2010-4629 Karar:2011-6951 Karar Tarihi:25.04.2011

Paylaşma Nasıl Yapılır? Mal Nasıl Gelir Verilir? Miras Payına Mahsup Etme Nedir?

Paranın denkleştirme değeri olarak kabul edilen tarih, bilirkişi raporunun alınarak değerlemenin yapıldığı tarihtir.

C. Denkleştirme şekli
I. Geri verme veya mahsup
Madde 671- Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse aldığını aynen geri verir;
dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir.
Mirasbırakanın bu kurala aykırı tasarrufları ve mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır.

TMK m.671’in Hükmü

Türk Medeni Kanunu m.671’e göre, denkleştirme ile yükümlü olan mirasçı, iki seçenekten birini kullanabilir:

1. Aldığını aynen geri verebilir.
2. Aldığının değerini, miras payına mahsup ettirebilir.

Bu düzenleme, mirasçılara denkleştirme yükümlülüğünü yerine getirme konusunda esneklik sağlar.

Seçim Hakkı

• Davalının Seçim Hakkı: Denkleştirme davasında, geri vermenin şeklini seçme hakkı öncelikle davalı mirasçıya aittir.
• Davacının Seçim Hakkı: Davalı, bu hakkı kullanmazsa, seçim hakkı davacı mirasçıya geçer.
• Seçimden Dönme: Davalı mirasçı, seçimini yaptıktan sonra, ancak iradeyi sakatlayan nedenler varsa (örneğin, hile, tehdit gibi) bu seçimini değiştirebilir.

A. Mirasçının Aldığını Aynen Geri Vermesi

• Aynen Geri Verme: Mirasçı, muristen (mirasbırakan) aldığı malı veya değeri aynen terekeye geri verebilir. Bu durumda, mirasçı, diğer mirasçılarla eşit şekilde miras paylaşımına katılır.
• Değer Üzerinden Geri Verme: Eğer aynen geri verme imkanı yoksa (örneğin, malın kaybolması veya yok olması durumunda), mirasçı, aldığı malın değerini terekeye geri vermek zorundadır. Bu değer, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre hesaplanır.

Örnek Hesaplama

Denkleştirme, mirasbırakanın sağlığında yaptığı kazandırmaların, mirasın paylaştırılması sırasında nasıl hesaba katılacağını belirler. Bu işlem, kazandırmanın ölüm günündeki değerine göre yapılır. İşte bu sürecin adımları:

1. Değer Tespiti:
   • Mirasbırakanın sağlığında mirasçıya verdiği malların veya paranın, mirasbırakanın öldüğü gün itibariyle ne kadar değer taşıdığı belirlenir.
   • Eğer mirasbırakan, bir malı satıp bedelini mirasçıya verdiyse, bu bedelin ölüm günündeki değeri hesaplanır.
2. Net Tereke Hesaplama:
   • Tüm bu değerler, mirasbırakanın toplam malvarlığına (terekeye) eklenir.
   • Bu şekilde, mirasın toplam değeri belirlenir.
3. Miras Payının Hesaplanması:
   • Elde edilen toplam tereke değeri üzerinden, yasal miras payları hesaplanır.
4. Mahsup İşlemi:
   • Eğer mirasçıya yapılan kazandırmalar, bu mirasçının yasal miras payını aşıyorsa, aşan kısım diğer mirasçılara denkleştirme olarak dahil edilir.
   • Eğer kazandırmalar, mirasçının yasal miras payını aşmıyorsa, bu durumda denkleştirme yapılmaz ve mirasçının aldığı değer kendi miras payına dahil edilmez.
5. Tercih Hakkı:
   • Mirasçı, aldığı malı aynen geri vermeyi veya bu malın değerini miras payına mahsup ettirmeyi seçebilir.
   • Eğer mirasçı, aynen geri vermeyi seçerse, aldığı malı terekeye iade eder.
   • Eğer değeri mahsup etmeyi seçerse, aldığı malın değerini kendi miras payından düşer ve kalan miras payı üzerinden hakkını alır.

Örnek Hesaplama Biçimi

Mirasbırakanın ölümü anındaki mal varlığının değeri 120.000 TL’dir. Mirasçı olarak A isimli oğlu, B isimli kızı ile kendinden önce ölen kızından doğma C ve D isimli iki torunu vardır.

Mirasbırakan sağlığında kızı B’ye 40.000 TL, torunu C’ye 30.000 TL, D’ye 20.000 TL bağışlamıştır.

Tereke Değeri

• Toplam Tereke Değeri: Ölüm anındaki malvarlığı (120.000 TL) + sağlığında yapılan karşılıksız bağışlar (90.000 TL) = 210.000 TL.

Miras Payları

• Alt Soy Birinci Derece Mirasçılar (TMK m.495): Mirasbırakanın çocukları ve onların çocukları.
• Miras Payları: 210.000 TL / 3 (mirasçı sayısı) = 70.000 TL.

Miras Payları ve Alacakları:

“Mirasta denkleştirme iddiası gerçekleştiği takdirde; denkleştirmeye tabi kazandırmaların ölüm
günündeki değerinin tespiti ve davacının miras payının buna göre hesaplanması gerekir. Davacıların
denkleştirme iddiası gerçekleşmiştir. O halde ilk iş olarak, mirasbırakan tarafından davalıya hibe edilen
taşınmazların ölüm günündeki değerlerinin ve mirasbırakanın sağlığında üçüncü kişiye satıp
bedellerini davalıya verdiği taşınmazların satış bedellerinin ölüm gününde ulaştığı değerlerin tespit
edilmesi gerekir.” T.C. YARGITAY Hukuk Dairesi Esas No: 2009/14753 Karar No: 2009/21912 Karar Tarihi: 17-12-2009

III. Denkleştirme değeri
Madde 673- Denkleştirme, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılır.
Yarar ve zarar ile gelir ve giderler hakkında mirasçılar arasında sebepsiz zenginleşme
hükümleri uygulanır.

dilerse aynen geri vereceği dilerse payından fazla olsa bile miras payına mahsup ettireceği

“TMK 673 maddesi gereğince de denkleştirmenin, muris tarafından davalıya yapılan kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılacağı, nihayetinde davalının (denkleştirme tarihi olarak hesaplanan) 183.596.-TL’yi dilerse aynen geri vereceği dilerse payından fazla olsa bile miras payına mahsup ettireceği yönündeki dosya kapsamındaki bilirkişi raporu doğrultusundaki yerel mahkemenin kabulü ve kararının usul ve yasaya aykırı olmadığı kanaatine varılmıştır. HMK’nun 353/1-b-1 maddesinde incelenen mahkeme kararının usul veya esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığı taktirde başvurunun esastan reddine karar verileceği düzenlenmiştir. Yapılan inceleme ve tüm dosya kapsamına göre davacıların istinaf kanun yoluna başvurularının HMK 353/1-b-1 maddesi gereğince esastan reddine karar vermek gerekmiştir.” ANTALYA BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 1. HUKUK DAİRESİ Esas:2017-296 Karar:2017-406 Karar Tarihi:15.06.2017

Mirasta Denkleştirme Davalarında Görev

Denkleştirme davalarında, konu denkleştirmeye tabi mallar olduğundan, bu tür davaların görülmesinde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Bu durum, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m.2’ye göre belirlenmiştir.

Mirasta Denkleştirme Davalarında Yetki

Mirasta denkleştirme, mirasın adil bir şekilde paylaşılmasını amaçlar. Bu süreçte, mirasbırakanın tüm malvarlığının tespiti ve mirasçılar arasında anlaşmazlık çıkmaması veya mevcut anlaşmazlıkların çözülmesi esastır. HMK m.11/1-b’ye göre, terekenin kesin paylaşımına kadar mirasçılar arasında açılacak tüm davalar, ölen kişinin (muris) son yerleşim yerindeki mahkemede görülür. Ayrıca, TMK m.576 hükmü, bu yetki düzenlemesini destekler.

Terekeye İade İstenmesi Gerektiği Doktrinde Kabul Edilmektedir

Dava açan mirasçı, karşılıksız yapılan bir kazandırmanın kendisine iade edilmesini değil, bu kazandırmanın terekeye, yani mirasın bütünü içine geri verilmesini talep etmelidir. Bu istek, mirasçılar arasında dengeyi sağlamak ve herkesin adil bir pay almasını sağlamak amacı taşır. Türk Medeni Kanunu m.669/1 hükmü, mirasçılar arasında geri verme yükümlülüğünün terekeye yönelik olduğunu açıkça belirtir.

Ancak Yargıtay, TMK 671’e göre davalıya seçim hakkı tanındığını ve bu sebeple denkleştirmenin para iadesi yönünde kullanılabileceğini kabul eder.

“mirasta denkleştirme koşulları gerçekleştiğine göre; Türk Medeni kanununun 671. maddesi gereğince işlem yapılması, geri vermekle yükümlü olan davalıların aynen geri vermeyi tercih etmesi durumunda, davalılara yapılan kazandırmaların terekeye iadesi ile yetinilmesi, davalıların tercih hakkını para iadesi yönünden kullanması durumunda, bu halde denkleştirmenin, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre (TMK. md. 673/1) yapılması gerektiği de gözetilerek, buna uygun hüküm kurulması gerekirken açıklanan yönde işlem yapılmadan yazılı gerekçe ile davanın tamamen reddi doğru görülmemiştir.” T.C. Yargıtay 2.HUKUK DAİRESİ Esas:2011-2492 Karar:2012-9889 Karar Tarihi:17.04.2012

Terekeye İade Yerine Davacıya Parasal İade Şeklinde Verilmiş Karar Bulunmaktadır

Kimi durumlarda terekede hak talep eden diğer mirasçılar zaten önden hak aldıkları için davaya ilgisiz kalabilirler. Diğer yasal mirasçılar farklı bir takım kazandırmalar aldığı için de mirasa doymuş ve hakkını alamayanın açtığı davada taraf olmak istemiyor olabilir.

Muris 3 kardeşten 2sine taksi plakası diğerine daire bırakmışsa, taksi plakası üzerine tescil edilen büyük kardeş küçük kardeşine hak vermiyorsa, küçük kardeş abisine karşı denkleştirme davası açarak, taksi plakasının bedelinin murisin arzusuna göre nakti olarak denkleştirilmesini talep edebilir.

Ancak bu durumda, denkleştirmeye konu malın tümden terekeye iade edilmesi haksızlık olacaktır. Çünkü miras payı azalacak, hak isteyen kardeşin 1/2 olan payı yasal mirasçılara terekeye girmesi sebebiyle bölünürse murisin arzusu sakatlanacaktır. Bu durumda, denkleştirmeye konu kazandırmanın terekeye iadesi yerine maddi bedelinin murisin aruzusu oranında veya miras payı oranında davacıya verilmesinde fayda vardır.

“… dava konusu 100.000,00 TL’den davalının miras payına düşen 1/8 hissenin bedeli olan 12.500,00 TL düşüldükten sonra geriye kalan 87.500,00TL’nin mirasçılık belgesindeki payları oranında davacılara ödenmesine karar verilmesi gerekirken terekeye iadesine şeklinde hüküm tesisi doğru görülmemiştir. Ne var ki belirtilen husus kararın bozulmasını ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 438/7. maddesi gereğince hüküm sonucunun aşağıdaki şekilde düzeltilerek onanmasına karar vermek gerekmiştir.” Yargıtay 14. Hukuk Dairesi tarafından 20.01.2021 tarihli, 2017/1426 E., 2021/167 K.